Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Policja pełni niezwykle istotną rolę w każdym państwie prawa. Dla realizacji ochrony wartości takich jak życie i zdrowie obywateli, czy też bezpieczeństwo publiczne, policja powinna dysponować instrumentami adekwatnymi do zagrożeń, w tym środkami przymusu bezpośredniego.
• Jednocześnie środki takie mogą być stosowane tylko wówczas, kiedy nie ma innej możliwości. Szczególnie wrażliwą grupą w tym zakresie są osoby z zaburzeniami psychicznymi. Obowiązujące standardy wykluczają np. stosowanie kajdanek w praktyce psychiatrycznej.
• O problemach pojawiających się podczas interwencji policji w stosunku do osób będących w stanie wyłączającym lub ograniczającym świadomość dyskutowali eksperci w Biurze RPO.

28 czerwca 2022 r. w Biurze RPO odbyło się Seminarium Eksperckie „Interwencje Policji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi” z udziałem przedstawicieli świata nauki i praktyki. W spotkaniu, które miało formę hybrydową, uczestniczyli m.in. przedstawiciele Katedry Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT), Podkomitetu ONZ ds. Zapobiegania Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (SPT), Komendy Głównej Policji, Komend Wojewódzkich i Powiatowych, jak również policyjnych ośrodków szkoleniowych.

Rzecznik w wystąpieniu wprowadzającym podkreślił niezwykle istotną rolę, jaką pełni policja w każdym państwie prawa. – Policja jest organem stojącym na straży życia i zdrowia obywateli, jak również takiej wartości, jaką jest bezpieczeństwo publiczne. Dla realizacji ochrony tych wartości policja powinna dysponować instrumentami adekwatnymi do zagrożeń, jakie się pojawiają. Takim instrumentem jest m.in. możliwość stosowania środków przymusu bezpośredniego – mówił Marcin Wiącek.

Jednocześnie to bardzo silny instrument, dlatego przy jego stosowaniu konieczne jest opieranie się na zasadzie proporcjonalności. RPO zaznaczył, że środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane tylko wówczas, kiedy nie ma innej możliwości. W przeciwnym wypadku możemy mówić o nadmiernej ingerencji. - Spotykamy się dzisiaj, aby porozmawiać o stosowaniu tych środków w kontakcie z osobami z zaburzeniami psychicznymi. To szczególnie wrażliwa grupa osób – zwrócił uwagę Rzecznik. 

11 kwietnia 2022 r. RPO skierował wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie problemu stosowania kajdanek wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Obowiązujące standardy wykluczają bowiem stosowanie tych środków w praktyce psychiatrycznej.

Marcin Wiącek nawiązał również do ostatnich badań CBOS, według których poziom zaufania społecznego do policji wynosi 63 procent. – Aby to zaufanie utrzymać i budować należy pracować nad tym, aby zachowania policji były powszechnie odbierane jako mieszczące się w standardach właściwego postępowania. Należy walczyć o to, aby w przyszłości nie miały miejsca przypadki, w których interwencja policji kończy się tragicznie. 

Rzecznik zwrócił także uwagę na istotną rolę edukacji i szkoleń nawiązując do skierowanej do funkcjonariuszy policji broszury przygotowanej przez Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. Opisuje ona najważniejsze zasady prowadzenia interwencji wobec osób, które ze względu na swój stan wyłączający lub ograniczający świadomość, wymagają szczególnych oddziaływań ze strony funkcjonariuszy. 

Dalszą część debaty moderował Przemysław Kazimirski, dyrektor Zespołu Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. Prelegenci zaprezentowali wystąpienia dotyczące m.in. aktualnej wiedzy na temat syndromu Excited delirium, standardów i doświadczeń Komitetów CPT i SPT w zakresie interwencji podejmowanych przez organy bezpieczeństwa oraz roli Szkoły Policji i szkoleń zawodowych w odpowiednim reagowaniu na niestandardowe zachowania osób, wobec których podejmowana jest interwencja.

Podsumowując seminarium Pełnomocnik KGP ds. ochrony praw człowieka Krzysztof Łaszkiewicz podziękował za zorganizowanie seminarium i zaznaczył, że było bardzo wartościowe. Przypomniał też, że organizacja tego typu spotkań o charakterze okrągłego stołu to była jedna z rekomendacji z ubiegłorocznego spotkania RPO z Komendantem Głównym Policji.

Zastępczyni RPO Hanna Machińska zwróciła uwagę na wniosek, w którym podkreślono potrzebę wszechstronnego szkolenia funkcjonariuszy Policji oraz konieczność zaznajomienia ich z raportem CPT. Zaznaczyła, że Biuro RPO jest zdeterminowane, żeby upowszechniać standardy interwencji i pozostaje do dyspozycji w zakresie uczestnictwa w szkoleniach. Podziękowała prelegentom i uczestnikom seminarium za bardzo wartościowe wystąpienia i dyskusję.

- Traktujemy to seminarium jako początek rozmów na temat policyjnych interwencji wobec osób będących w stanie wyłączającym lub ograniczającym świadomość - powiedziała i podkreśliła, że zabrane w jego trakcie wnioski posłużą do wypracowania, wspólnie z policją, najlepszych rozwiązań służących zapewnieniu bezpieczeństwa zarówno obywateli jak i samych funkcjonariuszy biorących udział w tych interwencjach.