Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Instytucja ombudsmana wywodzi się ze Szwecji, gdzie jego pierwowzór został powołany przez króla Karola XII w roku 1709 (według niektórych źródeł w 1713 roku), a następnie ustanowiony przez parlament w roku 1809.

Rozprzestrzenienie urzędu ombudsmana nastąpiło dopiero po II wojnie światowej (poza Finlandią, gdzie ombudsman został powołany w 1919 roku). Doświadczenia związane z totalitaryzmami: faszystowskim i komunistycznym uświadomiły władzom i obywatelom konieczność powołania instytucji kontrolnych w ustrojach demokratycznych.

Urząd ombudsmana istnieje obecnie w ponad 110 państwach różnych kontynentów.  W Europie nie utworzono go dotąd tylko na Białorusi. W ramach Unii Europejskiej funkcjonuje również ombudsman europejski, który w polskich tłumaczeniach najczęściej nosi nazwę Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.

Ombudsman w Polsce
W Polsce urząd Rzecznika Praw Obywatelskich rozpoczął działalność w 1988 r.
Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich została uchwalona 15 lipca 1987 r. (Dz. U. nr 21, poz. 123 – tekst jednolity uwzględniający zmiany dokonane w niej po zmianie ustroju, w tym po uchwaleniu nowej Konstytucji – Dz.U. z 2001 r. nr 14, poz. 147) a pierwszy Rzecznik, którym była prof. Ewa Łętowska, rozpoczął działalność z dniem 1 stycznia 1988 r.
Instytucja RPO jest umocowana w Konstytucji z 1997 r. (art. 80 oraz 208-212), w odrębnym podrozdziale IX rozdziału - Organy Kontroli Państwowej i Ochrony Prawa.
Od roku 2015 funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich pełni dr Adam Bodnar.

Rzecznicy Praw Obywatelskich w kolejnych kadencjach:

• Prof. dr hab. Ewa Łętowska - Rzecznik Praw Obywatelskich I kadencji (1987 - 1992)
• Prof. dr hab. Tadeusz Zieliński - Rzecznik Praw Obywatelskich II kadencji (1992-1996)
• Prof. dr hab. Adam Zieliński - Rzecznik Praw Obywatelskich III kadencji (1996 - 2000)
• Prof. dr hab. Andrzej Zoll - Rzecznik Praw Obywatelskich IV kadencji (2000 - 2006)
• Dr Janusz Kochanowski - Rzecznik Praw Obywatelskich V kadencji (2006 - 2010)
• Dr hab. Irena Lipowicz, prof. UKSW - Rzecznik Praw Obywatelskich VI kadencji (2010 - 2015)
• Dr Adam Bodnar - Rzecznik Praw Obywatelskich VII kadencji (od 2015 r.)