Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek o zaskarżenie art. 39 ust. 2 ustawy o instytutach badawczych, jako niezgodnego z szeregiem wzorców konstytucyjnych.

Zgodnie z kwestionowanym przepisem w instytucie nie może istnieć stosunek podległości służbowej między małżonkami oraz osobami pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Tego rodzaju zakaz funkcjonuje w wielu pragmatykach pracowniczych, a także w niektórych pragmatykach służbowych.

Wprowadzony mechanizm w swoich założeniach ma zapewnić równe traktowanie wszystkich pracowników (funkcjonariuszy) objętych daną ustawą oraz eliminować źródła konfliktu interesów wynikającego z podległości służbowej osób spokrewnionych i spowinowaconych. Ma również przeciwdziałać zjawiskom nepotyzmu lub kumoterstwa rodzinnego. Wprowadzenie takich zakazów można uznać za uzasadnione. Rodzi się jednak wątpliwość, czy przyjęte regulacje prawne są właściwie sformułowane, zwłaszcza że niektóre pragmatyki pracownicze ograniczają taki zakaz do powstania stosunku bezpośredniej podległości służbowej. W ocenie Rzecznika wskazane jest dokonanie przeglądu obowiązujących pragmatyk pracowniczych, a także służbowych, w celu weryfikacji zakresów przedmiotowych zakazów, a także rozważenia złagodzenia tych zakazów na wzór przyjęty w ustawie o szkolnictwie wyższym i ustawie o pracownikach samorządowych, z jednoczesnym uwzględnieniem możliwości przyjęcia regulacji wskazanych w ustawie o służbie zagranicznej. Ograniczenie zakazu w poszczególnych pragmatykach do powstania stosunku bezpośredniej podległości służbowej przy jednoczesnym dopuszczeniu wyjątków w sytuacjach szczególnych, np. do decyzji Ministra, zaspokajałoby aktualne potrzeby w tym zakresie.