Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pani skarży się, że nie mogła zobaczyć ciała matki przed jej pogrzebem. Matka zmarła w szpitalu covidowym. Do zakładu pogrzebowego zwłoki zostały przetransportowane ze szpitala i tam zamknięte do trumny.

Podstawowe zasady chowania zmarłych oraz postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi zostały określone m. in. w ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tj. Dz.U.2020.1947) oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U.2001.153.1783 ze zm.), dalej jako „rozp.MZ”.

Natomiast w kwietniu 2020 r. do rozp.MZ wprowadzono zmiany, w których określono sposób postępowania ze zwłokami osób zmarłych na chorobę wywołaną wirusem SARS-CoV-2 (§ 5a-§ 5c rozp.MZ). Zgodnie z tymi zasadami, należy zachować szczególne środki ostrożności, unikać ubierania zwłok do pochówku oraz ich okazywania. Ponadto zwłoki umieszcza się w ochronnym szczelnym worku, a następnie składa się w trumnie, którą należy niezwłocznie szczelnie zamknąć i spryskać płynem odkażającym o spektrum działania wirusobójczym.

W związku ze skargami rodzin osób zmarłych kierowanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich , Rzecznik Praw Obywatelskich 27 kwietnia 2020 r. skierował wystąpienie do Ministra Zdrowia. Wskazał, że choć przepisy wprost nie zakazują okazywania zwłok zmarłego na chorobę COVID-19, to szpitale kierując się zaleceniami wynikającymi z rozporządzenia odmawiają rodzinom okazywania zwłok bliskich zmarłych. Rodzi to zrozumiałe rozgoryczenie i żal po stronie członków rodziny zmarłego.

W wystąpieniu Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że zachowując rygory sanitarne powinno się stwarzać gwarancje dla rodziny zmarłego, że w trumnie na pewno zostaną umieszczone zwłoki ich bliskiej osoby, bo  ma doniosłe znaczenie z punktu widzenia prawa do pamięci o człowieku i kultu osoby zmarłej, będącym dobrem przysługującym ich żyjącym bliskim.

Rodziny osób zmarłych postulują, aby w celu identyfikacji dopuścić możliwość wykonania zdjęcia zwłok w trumnie przed jej zamknięciem. Obecnie obowiązujące przepisy nie zezwalają na wykonanie tego rodzaju czynności. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się zatem do Ministra Zdrowia o rozważenie dokonania zmian w przepisach dotyczących postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi.

W odpowiedzi Minister Zdrowia poinformował, że unikanie ubierania zwłok do pochówku oraz okazywania zwłok, przede wszystkim z uwagi na konieczność zachowania bezpieczeństwa sanitarnego, jest działaniem przeciwepidemicznym i zapobiegawczym mającym na celu przecięcie dróg szerzenia się choroby zakaźnej u ludzi, wywołanej ww. wirusem. Zatem należy mieć na uwadze okoliczności wynikające z aktualnego reżimu epidemiologicznego. Niemniej, jednak unikanie ubierania czy bezpośredniego okazywania zwłok nie oznacza bezwzględnego zakazu. Jak wyjaśniono, nieustannie monitorowana jest sytuacja epidemiologiczna dotycząca zakażeń wirusem SARS-CoV-2, podejmowane są różne systemowe działania mające poprawić bezpieczeństwo zdrowotne w kraju. Ponadto z uwagi na szerzenie się choroby COVID-19 należy wskazać, że zasady postępowania ze zwłokami osób zmarłych na tę chorobę muszą zawierać określone obostrzenia.

Treść wystąpienia RPO z 27 kwietnia 2020 r.:

Odpowiedź Ministra Zdrowia z  1 lutego 2021 2021 r.:

Stan prawny na dzień 26.04.2021 r.