Biuletyn Informacji Publicznej RPO

We wtorek, 14 maja 2024 r. odbyło się posiedzenie Komisji Senackiej do Spraw Petycji z udziałem przedstawicielek Rzecznika Praw Obywatelskich - Małgorzaty Żery i Małgorzaty Żmudki-Wyrwał z Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO.

Okazją do zaproszenia Rzecznika Praw Obywatelskich na to posiedzenie było przedłożenie przez Senat do rozpatrzenia petycji w przedmiocie zanieczyszczenia świetlnego - czyli nadmiernego, chaotycznego a przez to niebezpiecznego dla zdrowia człowieka i przyrody oświetlania przestrzeni publicznej. Petytor zwrócił się o zmianę przepisów z zakresu ochrony środowiska tak, aby umożliwić przeciwdziałanie temu zjawisku.

Rzecznik Praw Obywatelskich po raz pierwszy podjął ten temat w 2012 r, w wystąpieniach kierowanych do resortów infrastruktury, transportu i gospodarki morskiej. W 2021 roku powrócił do sprawy w związku z coraz częściej napływającymi sygnałami o destrukcyjnym wpływie zanieczyszczenia świetlnego na zdrowie obywateli oraz stan naszej rodzimej fauny i flory. Brak kompleksowej regulacji prawnej określającej kiedy, gdzie i z jakim natężeniem oraz barwą można świecić na zewnątrz sprawia, że obywatele i przyroda są bezbronni w zetknięciu z uciążliwym oświetleniem. Od tego czasu Rzecznik prowadzi korespondencję z organami zajmującymi się ochroną środowiska i zdrowia człowieka, w której przedstawia dostępne dane i badania na temat zanieczyszczenia świetlnego i zwraca się do decydentów o pilne zajęcie się tym problemem.

Na posiedzeniu Komisji Zastępczyni Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska przedstawiła działania, które są już podejmowane w ramach tzw. postępowań środowiskowych (w sprawie oceny wpływu inwestycji na środowisko) – a mianowicie nakładanie przez organy wydające zezwolenia na inwestycje obowiązku ograniczania rozprzestrzeniania się sztucznego światła do otoczenia. Wyraziła zarazem poparcie dla wypracowania rozwiązań dalej idących, na poziomie przepisów państwowych, ustawowych i wykonawczych.

Przedstawicielka BRPO zwróciła uwagę, że rozwiązanie problemu zanieczyszczenia światłem jest o tyle pilne, że dotyczy pięciu podstawowych z punktu widzenia dobrostanu obywateli kwestii:

• Bezpieczeństwa – niewłaściwe oświetlenie przydrożne może dezorientować kierowców (tzw. efekt olśnienia) i pieszych (np. osoby neuroatypowe, neurologicznie chore w kontakcie z ostrym, migającym światłem na deptakach).
• Zdrowia – nadmierna ekspozycja na sztuczne światło powoduje zaburzenie rytmu snu i czuwania a w dalszej kolejności przyczynia się do poważnych chorób (bezsenność, migrena, depresja, nowotwory), a niektóre rodzaje oświetlenia (np. LED-owego) mogą uszkadzać wzrok.
• Finansów – nadmierne oświetlanie to nadmierne koszty energii.
• Nauki – zanieczyszczenie świetlne jest zagrożeniem dla badań astronomicznych, co może doprowadzić do upadku polskich obserwatoriów.
• Przyrody – sztuczne oświetlenie zaburza naturalną wegetację roślin i biorytm fauny, stanowiąc zagrożenie dla bioróżnorodności.

Przedstawiciele Komisji wyrazili uznanie i podziękowanie dla inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich w zakresie popularyzowania wiedzy o zanieczyszczeniu światłem oraz działań, jakie Rzecznik podjął do tej pory w celu dotarcia z tym problemem do organów władzy. Przyznali, że należy się nim pilnie zająć, dostrzegając, że był on poruszany przez Rzecznika już w 2011/2012 r.

Przedstawiciele Komisji zwrócili zarazem uwagę na to, że rozwiązanie problemu zanieczyszczenia nadmiernym światłem, który ma charakter interdyscyplinarny, a co za tym idzie – międzyresortowy, nie będzie sprawą łatwą. Dlatego też, zapowiedzieli zwrócenie się do resorów: zdrowia, środowiska, infrastruktury i technologii, a także innych właściwych instytucji, o opinie na ten temat oraz dostępne badania i analizy.

Z punktu widzenia pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, decyzja podjęta przez Komisję napawa dużym optymizmem. Problem zanieczyszczenia świetlnego zyskał zainteresowanie parlamentarzystów - pierwszy raz od przeszło 12 lat korespondencji Rzecznika z organami władzy.