Biuletyn Informacji Publicznej RPO

10 października 2025 r., w Światowym Dniu Zdrowia Psychicznego, w Biurze RPO odbyło się śniadanie prasowe z udziałem zastępcy RPO Adama Krzywonia i zaproszonych dziennikarzy. Tematem spotkania były wyzwania systemowe i działania Rzecznika Praw Obywatelskich w obszarze ochrony zdrowia psychicznego. W spotkaniu uczestniczyli również eksperci: prof. Andrzej Cechnicki, prof. Jacek Wciórka i dr Marek Balicki.

Biuro RPO reprezentowali główny koordynator ds. ochrony zdrowia psychicznego Błażej Kmieciak, dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego oraz współprzewodniczący Komisji Ekspertów ds. ochrony zdrowia psychicznego Piotr Mierzejewski, dyrektor Zespołu Wykonywania Kar Ewa Dawidziuk, zastępczyni dyrektora KMPT Katarzyna Kopystyńska.

Spotkanie otworzył ZRPO Adam Krzywoń, który przywitał gości. W ramach wprowadzenia opowiedział o problemach związanych z finansowaniem i stabilnością systemu ochrony zdrowia psychicznego, potrzebie reformy psychiatrii i wdrożenia systemu opieki środowiskowej opartej na centrach zdrowia psychicznego oraz o działaniach RPO w zakresie ochrony praw człowieka i obywatela w obszarze ochrony zdrowia psychicznego.

ZRPO podkreślił również szczególną rolę Komisji Ekspertów ds. ochrony zdrowia psychicznego działającej w Biurze RPO i wspierającej Rzecznika w działaniach. Zapowiedział też skierowanie do resortu zdrowia wystąpienia generalnego dotyczącego problemów systemowych w obszarze psychiatrii w najbliższym czasie.

We wprowadzeniu do dyskusji Andrzej Cechnicki mówił o środowiskowym modelu systemu ochrony zdrowia psychicznego i podkreślił, że dzięki reformie systemu większość problemów występujących obecnie znajdzie rozwiązanie. Jacek Wciórka zwrócił uwagę, że reforma systemu ochrony zdrowia psychicznego zawiera w sobie również potężne przesłanie moralne – zmianę stosunku do ludzi w kryzysach psychicznych.

Marek Balicki przypomniał działania podejmowane w obszarze psychiatrii od 2010 r., od wdrożenia Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego i programie pilotażowym centrów zdrowia psychicznego. Centrum zdrowia psychicznego rozwiązało problem dostępności w kryzysie. Obecny system tego nie gwarantuje. Mimo bardzo dobrych efektów i ocen pilotażu jest on przedłużany po raz kolejny i od siedmiu lat nie podjęto działań w celu jego ogólnopolskiego wdrożenia. Problemy związane z ochroną zdrowia psychicznego znowu schodzą na margines wśród innych problemów w kraju.

W dyskusji zwracano uwagę na brak decyzji politycznej o przystąpieniu do reformy systemu i próbowano znaleźć tego przyczynę. Zaznaczono, że projekty aktów prawnych są gotowe i wystarczy z nich skorzystać, a decyzja o wdrożeniu reformy zależy obecnie od polityków i „wyjęcia” dobra, jakim jest zdrowie psychiczne, ze sporu politycznego. Wskazano też na konkurencję celów, która utrudnia skupienie się na temacie ochrony zdrowia psychicznego.

Uczestnicy zastanawiali się też, w jaki sposób przełożyć potrzeby psychiatrii na język zrozumiały dla każdego i jak przekonać do zmiany osoby nieprzekonane.

Zwrócono też uwagę, że w Polsce realne zmiany w przepisach w różnych obszarach następują dopiero po wystąpieniu jakiejś tragedii. Wskazano na przykład ustawy „lex Kamilek”. Jest to przestroga polegająca na tym, że należy zrobić wszystko, aby wprowadzić pozytywne zmiany w obszarze psychiatrii, zanim taka tragedia wystąpi.