Biuletyn Informacji Publicznej RPO

"Klasyczny, zdawałoby się, gabinet urzędniczy – na biurku i wokół niego piętrzą się książki, akta i dokumenty. Uwagę przyciąga pokaźny kształt zawieszony na prawej ścianie pokoju. To mapa Polski, w którą wczepione są pinezki, całe ich mnóstwo rozsiane dość równomiernie po połaci kraju, choć z wyraźnym zagęszczeniem wokół Warszawy. Pinezki oznaczają miejsca, które rzecznik paw obywatelskich i pracownicy jego biura zjeździli w ostatnich latach – odwiedzając mieszkańców, wgłębiając się w życie społeczne, słuchając skarg, nad którymi później pracowali; prowadząc także szkolenia i poznając zwykłych-niezwykłych bohaterów polski lokalnej. Ta mapa najbardziej zapada w pamięć z wizyty w gabinecie Adama Bodnara – od 2015 roku rzecznika praw obywatelskich, którego kadencja zakończyła się 8 września 2020. Na stanowisku pozostaje jednak nadal, nie wiadomo na jak długo, ponieważ parlament zwleka z powołaniem następcy lub następczyni. Niezależnie jednak od dalszych losów tego konstytucyjnego organu, wspomniana gęsto zapełniona mapa może być symbolem kadencji Adama Bodnara. To kadencja otwarta na obywateli i ich sprawy, której horyzont sięgał znacznie poza Warszawę".

Tak zaczyna się tekst Bartosza Bartosika w FORUM DIALOGU, portalu internetowym, zajmującym się publicystycznie kwestiami związanymi z politycznym i kulturowym wymiarem Europy.

Czuły słuch na obywateli

"A jak się przedstawiała skala spraw obywateli? Ponad 270 tysięcy wniosków, około 150 tysięcy rozmów telefonicznych, setki spotkań w całym kraju – tego lapidarnego wyliczenia odnośnie pięcioletniej kadencji rzecznika praw obywatelskich dokonały Barbara Imiołczyk, Agnieszka Jędrzejczyk i Aneta Kosz, autorki raportu „Z urzędu”. Lektura dokumentu jest pouczająca dlatego, że przekłada ogół na szczegół, abstrakcję na konkret i nadaje literze ducha, pokazując ponadto, jak sukcesy i porażki naszego państwa przekładają się na radości i dramaty jego obywatelek i obywateli. Rzecznik praw obywatelskich pełni w relacji państwo-obywatel rolę adwokata obywateli przed państwem – ma za zadanie pilnować, by silniejszy szanował prawa słabszych. Musi zatem znać obywateli, słyszeć ich głos i potrafić przełożyć go na konkretne, skuteczne interwencje wobec organów państwa.

W obszernej publikacji autorki „Z urzędu” zebrały tematy, jakimi zajmowało się Biuro RPO przez ostatnie pięć lat. Na przeszło 600 stronach podążają za prawami i wolnościami obywatelskimi w takim porządku, w jakim stanowi to Konstytucja RP z kwietnia 1997 roku. Nie jest to jednak suchy raport urzędniczy: „od 2018 roku Adam Bodnar zmienił formę swoich urzędowych sprawozdań dla parlamentu: z akademickiej, skoncentrowanej na problemach prawa, na konstytucyjną – pokazującą, jak się mają po kolei prawa obywateli. Kiedy ułoży się zgłaszane przez ludzi problemy zgodnie z Konstytucją, łatwiej zobaczyć, gdzie zapala się żółte lub nawet czerwone światło. My też zastosujemy ten układ” – piszą autorki.

Raport jest więc układanką, w której wielkie pojęcia prawno-filozoficzne, takie jak godność osobista, równość kobiet i mężczyzn czy prawo do zabezpieczenia społecznego, stykają się ze zwykłymi historiami obywatelek i obywateli, które stały się podstawą działań RPO. Z lektury dowiadujemy się, jak w praktyce realizowane jest prawo do godności osobistej na przykładzie Romów z Maszkowic, których samorząd pozbawia miejsca zamieszkania za pomocą prawa budowlanego. W innym miejscu możemy przeczytać rozmowę z Tomaszem Łazickim z Łomży, który reprezentuje ojców pozbawionych de facto po rozwodzie prawa do kontaktów i opieki nad dzieckiem. Z kolei Zuzanna Rudzińska-Bluszcz – koordynatorka strategicznych postępowań sądowych w Biurze RPO, a obecnie kandydatka na następczynię Adama Bodnara w urzędzie – opowiada o działaniach podjętych przez Biuro po otrzymaniu zgłoszenia dotyczącego patotreści, czyli zarabiania pieniędzy na publikowaniu interaktywnych treści przemocowych w internecie. Okazało się bowiem, że Polska jest w zasadzie niechlubnym pionierem tego typu aktywności internetowej, a jej uczestnikami i odbiorcami są głównie dzieci i młodzież".