Biuletyn Informacji Publicznej RPO

23 marca 2022 r. odbyło się w trybie online posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Z uwagi na agresję Rosji na Ukrainę tematem przewodnim spotkania były wyzwania polskiego systemu ochrony zdrowia w obliczu kryzysu uchodźczego spowodowanego konfliktem zbrojnym w Ukrainie.

Otwierając spotkanie Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek przywitał nowych członków Komisji Ekspertów ds. Zdrowia, jak i członków, którzy przyjęli zaproszenie do kontynuacji prac w tym gremium oraz zaproszonych ekspertów. Rzecznik podziękował członkom Komisji za chęć współpracy z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich. Podkreślił wagę kwestii ochrony zdrowia i dotychczasowy wkład Komisji w działalność RPO w tym obszarze.

Współprzewodniczący Komisji dyr. Piotr Mierzejewski zarysował główne dotychczasowe cele i kierunki działania Komisji oraz wstępną koncepcję jej prac po reaktywacji.

Na posiedzenie zostali zaproszeni eksperci, którzy przedstawili ze swojej perspektywy najważniejsze wyzwania dla polskiego systemu ochrony zdrowia w czasie wojny w Ukrainie:

• Zofia Małas – prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych 
• Prof. Instytutu dr hab. n. med. Piotr Sobiczewski – Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie.

Jako pierwsza zabrała głos prezes NRPiP Zofia Małas, która poinformowała o zaangażowaniu informacyjnym i włączeniu się środowiska zawodowego w pomoc pielęgniarkom i położnym z Ukrainy posiadającym dyplomy pielęgniarskie. Poinformowała, że na stronie Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych oraz na stronach okręgowych izb pielęgniarek i położnych zamieszczone zostały w języku polskim i ukraińskim informacje dotyczące warunków podjęcia pracy w zawodzie pielęgniarki i położnej w Polsce przez przedstawicieli tych zawodów napływających z Ukrainy. 

Podkreśliła, że zasadniczym problemem, jest to, że osoba, która nie zna w ogóle języka polskiego, a chce wykonywać zawód regulowany, może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowa pacjenta. Pewnym rozwiązaniem mogłoby być wykonywanie pracy przez taką osobę pod nadzorem. Niemniej mogłoby być to problematyczne z uwagi na niedobory kadrowe oraz odpowiedzialność personelu sprawującego taki nadzór. W tym zakresie pracodawcy powinni pomyśleć o zatrudnieniu pielęgniarek i położnych z Ukrainy, które jeszcze nie opanowały wystarczająco języka polskiego na stanowiskach pomocniczych. Taki personel na stanowiskach pomocniczych stanowiłby istotne wsparcie w wykonywaniu zawodu pielęgniarek i położnych, który boryka się ze znacznymi brakami kadrowymi. 

Następnie głos zabrał prof. Instytutu Onkologii dr hab. n. med. Piotr Sobiczewski, w zastępstwie prof. dr hab. n. med. Mariusza Bidzińskiego Konsultanta Krajowego w dziedzinie ginekologii onkologicznej. Przedstawił najważniejsze problemy, z którymi konfrontuje się Instytut w związku z napływem nowych pacjentek z Ukrainy. W szczególności są to problemy związane z pacjentkami, które mają rozpoczęte leczenie onkologiczne w Ukrainie. Istotne jest to, że personel medyczny nie jest w stanie dokładnie zweryfikować dotychczasowego leczenia oraz według jakich standardów było ono prowadzone. Problem ten jest spowodowany sytuacją wojenną oraz faktem, że pacjentki te posiadają fragmentaryczną dokumentację medyczną, bądź w ogóle jej nie mają. Wobec czego, konieczne jest przeprowadzenie bardzo wielu badań od nowa. Kolejnym przedstawionym problemem jest bariera językowa, bowiem większość z napływającej ludności z Ukrainy nie komunikuje się w języku polskim. W tym zakresie występują braki: tłumaczy z wiedzą medyczną oraz tłumaczeń formularzy obowiązujących w placówkach służby zdrowia np. zgody na operację, zgody na przeprowadzenie zabiegu medycznego, informacji dla pacjentek. Zasygnalizował również, że występuje szereg problemów wymagających rozwiązania w sposób systemowy, a obecnie są stosowane jedynie rozwiązania doraźne. Zwrócił uwagę na problemy kadrowe i dramatyczny brak lekarzy, przez co w wielu dziedzinach system nie funkcjonuje prawidłowo. 

Po wystąpieniach zaproszonych gości rozpoczęła się dyskusja na temat wpływu sytuacji wojennej w Ukrainie na polski system zdrowia. Zostały przedstawione liczne problemy z jakimi zmaga się obecnie system ochrony zdrowia – jeden z nich to dług zdrowotny, który jest wynikiem pandemii COVID-19, a obecna sytuacja może spowodować jego zwiększenie się. Kolejny problem jest związany z napływem znacznej liczby uchodźców. 

Eksperci zwrócili uwagę na sytuację epidemiczną dotyczącą chorób zakaźnych W szczególności podnieśli, że wśród napływającej ludności z Ukrainy są osoby nie tylko z COVID-19, ale również ze szkarlatyną, gruźlicą lekooporną czy odrą. W tym zakresie wskazano na niewystarczające działanie inspekcji sanitarnej w dużych skupiskach ludności np. na dworcach. Wyzwaniem są również szczepienia i kalendarz szczepień nie tylko dzieci, ale i również osób dorosłych. Podczas dyskusji zwrócono uwagę na konieczność zapewnienia finansowania tłumaczy z języka ukraińskiego przez NFZ, wydzielenia placówek medycznych dla obywateli Ukrainy z jednoczesną koniecznością zmiany otoczenia prawnego. Eksperci wyrazili opinię, że przyjęta specustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. 2022 r. poz. 583) nie zawiera rozwiązań organizacyjnych pozwalających na wydzielenie części systemu ochrony zdrowia na potrzeby obywateli napływających z Ukrainy. 

Następnie eksperci zaproponowali kierunki zmian, które zostaną wykorzystane w bieżącej pracy Rzecznika Praw Obywatelskich.

Druga część posiedzenia dotyczyła planów i założeń Komisji po reaktywacji jej prac. Współprzewodniczący Komisji dr Tomasz Zalasiński przedstawił propozycję tematu przyszłego posiedzenia Komisji dot. chorób rzadkich i refundacji leczenia dzieci oraz zaniechań państwa w tym obszarze. Ustalono, iż drugim z tematów kolejnego posiedzenia Komisji będzie mapowanie potrzeb systemu zdrowia pod kątem obecnych zasobów systemowych (ludzkich, finansowych, strukturalnych). Następnie eksperci przedstawiali propozycje tematów, które powinny być przedmiotem zainteresowania Komisji Ekspertów ds. Zdrowia. Dotyczyły one m.in: rehabilitacji domowej, opieki długoterminowej i psychiatrii dziecięcej.