Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Termin 14 dni na sporządzenie apelacji w procesie karnym może być za krótki w skomplikowanych i obszernych  sprawach – a czas biegnie od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem
• RPO od kilku lat ma w związku z tym  wątpliwości, czy przepisy takie zgodne są z konstytucyjnym prawem do obrony
• Resort sprawiedliwości nie planuje jednak zmiany prawa. Na potrzebę zmian wskazują zaś samorządy adwokatów i radców prawnych. Proponują np. możliwość uzupełniania apelacji po jej złożeniu

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, termin do wniesienia apelacji w każdym wypadku wynosi 14 dni i biegnie dla strony procesu od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Ustawodawca nie przewidział możliwości przedłużenia tego terminu. Tymczasem w sprawach o złożonym stanie faktycznym i skomplikowanym, obszernym materiale dowodowym, uzasadnienie wyroku może być bardzo obszerne, a jego przygotowanie może trwać dłużej niż 14 dni.

W grudniu 2015 r. Rzecznik zwrócił uwagę na problem Ministrowi Sprawiedliwości. Sprawa została podjęta przez RPO po oświadczeniu senatorów RP, którzy wskazali, że w Sądzie Rejonowym w Szczecinie sporządzono uzasadnienie wyroku liczące 1200 stron. Przygotowywano je dziewięć miesięcy, podczas gdy obrona miała 14 dni na sporządzenie i wniesienie apelacji.

Zdaniem Rzecznika taki stan może powodować naruszenie prawa do obrony, które musi być efektywne i skuteczne, a nie iluzoryczne. Problem jest tym większy, że nie można rozszerzyć granic zaskarżenia ani podnieść nowych zarzutów po upływie terminu na apelację. Ponadto ustawodawca przewidział możliwość przedłużenia terminu dla sądu na sporządzenie uzasadnienia wyroku w zawiłych sprawach. Takiej możliwości nie mają zaś strony procesu, w tym obrona, w kwestii terminu do wniesienia apelacji.

Według RPO termin 14 dni może okazać się nie tylko niewystarczający na rzetelne sporządzenie apelacji, ale również na skrupulatne zapoznanie się z uzasadnieniem sądu. Nie jest też przecież tak, że obrońca prowadzi tylko jedną sprawę - nie można zatem wykluczyć, że będzie miał do jednoczesnego prowadzenia kilka takich obszernych spraw. Powoduje to, że obrona może być utrudniona lub wręcz niemożliwa, co jest ze szkodą dla obywateli.

W 2016 r.  Minister Sprawiedliwości odpowiedział RPO,  że mimo iż w poszczególnych przypadkach może wystąpić problem z obowiązkiem dochowania ustawowego terminu do wniesienia apelacji, to jednak nie planuje się zmian legislacyjnych. Minister podkreślił m.in., że w większości spraw odwołujący się nie skarżą wyroku w całości. Jego zdaniem oznacza to, że nakład pracy przy apelacji jest co do zasady zdecydowanie mniejszy od nakładu pracy sądu przy sporządzaniu uzasadnienia.

Mimo to RPO nie zaprzestał działań w tej sprawie. Zwrócił się o opinie do Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej i Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych. Z odpowiedzi jednoznacznie wynika, że oba samorządy dostrzegają wagę problemu i zagrożenia wynikające z niedostatków obecnej regulacji.

KRRP wskazała, że rozwiązaniem problemu mogłyby być np. zmiana praktyki sporządzania uzasadnień przez sąd lub wprowadzenie możliwości uzupełnienia apelacji o nowe zarzuty  -  już po jej wniesieniu.

NRA postuluje zaś wydłużenie terminu do wniesienia apelacji np. do 30 dni lub też możliwość uzupełniania apelacji w terminie określonym ustawowo lub wskazanym przez sąd na wniosek strony lub z urzędu.

W związku z tym rzecznik zwrócił się do przewodniczącego senackiej Komisji  Ustawodawczej Stanisława Gogacza o rozważenie podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych.

II.5150.7.2015

OPIS STATYSTYCZNY (dla wyszukiwarki http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/)

II.5150.7.2015 z 31 lipca 2018 r. – wystąpienie do Przewodniczącego Senackiej Komisji Ustawodawczej w sprawie terminu na wniesienie apelacji w postępowaniu karnym.

W ciągłym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka braku możliwości przedłużenia terminu na wniesienie apelacji w postępowaniu karnym w sprawach szczególnie skomplikowanych, w których uzasadnienie wyroku jest obszerne. Powyższy problem był przedmiotem wystąpienia Rzecznika do Ministra Sprawiedliwości 1 grudnia 2015 r. Rzecznik wskazał wtedy, że termin do wniesienia apelacji, zgodnie z art. 445 § 1 Kodeksu postępowania karnego, w każdym wypadku wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. Ustawodawca nie przewidział możliwości przedłużenia tego terminu. Tymczasem, w niektórych przypadkach, zwłaszcza w sprawach charakteryzujących się złożonym stanem faktycznym i skomplikowanym materiałem dowodowym, uzasadnienie wyroku może być bardzo obszerne, a jego przygotowanie może trwać dłużej niż czternaście dni. W tym kontekście nierzadko nie zwraca się właściwej uwagi na problem w postaci niedostatecznie długiego czasu przysługującego obronie na sporządzenie apelacji. Zdaniem Rzecznika przyjęte rozwiązanie, przewidujące zaledwie czternaście dni na zapoznanie się z uzasadnieniem wyroku i sporządzenie apelacji, może budzić wątpliwości z punktu widzenia przestrzegania konstytucyjnego prawa do obrony, w szczególności w sprawach skomplikowanych i obszernych.

Minister Sprawiedliwości w odpowiedzi udzielonej w dniu 10 czerwca 2016 r. wskazał, że pomimo, że w pojedynczych przypadkach może wystąpić problem z obowiązkiem dochowania przez strony ustawowego terminu zawitego do wniesienia apelacji, to jednak nie planuje się zmian legislacyjnych w analizowanej kwestii.

W związku powyższym Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego Senackiej Komisji Ustawodawczej z prośbą o rozważenie podjęcia działań legislacyjnych, które stanowiłyby rozwiązanie przedstawionej w niniejszym wystąpieniu problematyki.