Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 10 września każdego roku obchodzony jest Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. Został on ustanowiony w 2003 r. przez Międzynarodowe Towarzystwo Zapobiegania Samobójstwom (International Association for Suicide Prevention - IASP). W Polsce wydarzenie to organizowane jest od 2018 r., a jego głównym inicjatorem jest Polskie Towarzystwo Suicydologiczne.

Celem obchodzenia wspomnianego wydarzenia jest przede wszystkim zwrócenie uwagi na szczególny charakter konieczności wsparcia osób, które w kryzysach psychicznych mogą doświadczać myśli o samobójczym charakterze. To także działanie dążące do zwiększenia społecznej świadomości w obszarze tematu samobójstwa, jako intencjonalnego działania będącego najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmierci. W tym roku w ramach Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom organizowana jest VIII edycja kampanii społecznej „Życie Warte Jest Rozmowy”. Jednym z jej elementów będzie Konferencja pod hasłem: „Przywrócić życiu sens!”, nad którą patronat objął m. in. Rzecznik Praw Obywatelskich.

Obchody Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom skłaniają do zwrócenia uwagi na aktualność wyzwań związanych z koniecznością wsparcia osób doświadczających kryzysów psychicznych, których objawy niejednokrotnie prowadzić mogą do pojawiania się zachowań zagrażających życiu człowieka. Jak czytamy w serwisie "Życie Warte Jest Rozmowy": „Rocznie w Polsce ginie dwa razy więcej osób w wyniku samobójstw niż w wypadkach samochodowych. Każdego dnia w Polsce około 15 osób odbiera sobie życie, prawie 30 podejmuje próby samobójcze, a wśród nich jest sześć osób poniżej 19 roku życia.” Z kolei z danych przedstawianych przez Fundację „Nie Widać Po Mnie” wynika, że w 2024 r. odnotowano 4845 samobójstw. Komenda Główna Policji wskazuje, że w grupie wiekowej poniżej 19 r.ż. chłopcy nieznacznie częściej podejmowali podobne działania (56,7%) niż ich rówieśniczki (43,3%). Jak zaznaczają jednak eksperci przywołanej Fundacji ostatnie dane wskazują, że dziewczynki częściej podejmują próby o samobójczym charakterze, „z 2054 zgłoszonych przypadków, aż 1599 dotyczyło właśnie ich.” Należy jednak pamiętać, że omawiane tutaj dane są z całą pewnością niepełne. Jak podkreśla wiceprezes Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego dr Halszka Witkowska „Nadal bowiem część przypadków nie jest zgłaszanych, a o próbach samobójczych wiedzą tylko najbliżsi – zazwyczaj rodzice, rzadziej przyjaciele.”

Problem prewencji samobójstw dotyczy nie tylko dzieci oraz młodzieży. Z Raportu pt. „Samobójstwa w Polsce w latach 2020-2024” wynika, że „każdego dnia w Polsce około 13 osób odbiera sobie życie, z czego około 11 to mężczyźni. Mężczyźni prawie 5 razy częściej odbierają sobie życie niż kobiety.” Podobne niepokojące dane dotyczą osób starszych. Fundacja „Twarze Depresji” wskazuje, że: "W naszym kraju żyje prawie 10 milionów osób po 60-tce. Badania przeprowadzone w latach 2007-2012 przez PolSenior mówiły, że co czwarty senior w wieku 65-79 lat ma depresję i co trzeci powyżej 80 lat. Badacze doszli wtedy do wniosku, że im starsza grupa wiekowa, tym większe rozpowszechnienie depresji.” Badania jakie wspomniana tutaj organizacja przeprowadziła na omawianej grupie osób w 2023 r. wykazują, że: „5 procent seniorów zadeklarowało, że od co najmniej dwóch tygodni ma myśli samobójcze, a 6 procent w minionych miesiącach myślało o odebraniu sobie życia. Poza tym 16 procent uważa, że 'życie straciło sens'.”

Badacze, a także klinicyści wskazują, że podjęcie działań samobójczych przez daną osobę jest zaskoczeniem dla jej otoczenia. Erwin Ringel skonstruował termin zespołu presuicydalnego, w ramach którego można zaobserwować m.in. tak niepokojące zachowania, jak:

• myślenie pesymistyczne, nagła utrata kontroli nad życiem,
• poczucie osamotnienia, izolowanie się, unikanie kontaktu z bliskimi,
• wzrost napięcia i agresji,
• rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i ważnych, codziennych zadań oraz utrata własnej wartości.

W ostatnich latach zaobserwować można spadek w liczbie odnotowanych w statystykach samobójstw. W serwisie zapobieganiesamobojstwom.pl przeczytać możemy, że: „Według danych Komendy Głównej Policji w 2014 roku liczba samobójstw wynosiła 6165, a w roku 2024 już 4845. W tym okresie odnotowano spadek o 21,4 proc.” Także najnowsze dane wskazują, że w 2024 r. było stwierdzonych o 388 mniej samobójstw niż w 2023 r. To z całą pewnością efekt programów i standardów dedykowanych konkretnym grupom zawodowym. To również, jak się zdaje pozytywny skutek zaangażowania mediów regularnie informujących o miejscach oraz możliwościach uzyskania wsparcia w chwili doświadczania kryzysu psychicznego.

Błażej Kmieciak: Bądźmy otwarci na rozmowę z osobami w kryzysie psychicznym

Rocznie w Polsce ginie dwa razy więcej osób w wyniku samobójstw niż w wypadkach samochodowych. Co piąta osoba podejmująca próbę samobójczą to osoba młoda - poniżej 19 roku życia. 

Te dane skłaniają do refleksji.

10 września obchodzimy Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. W tym dniu warto zwrócić szczególną uwagę na konieczność wsparcia osób w kryzysie psychicznym, które mogą doświadczać myśli o samobójczym charakterze. Każdego dnia w Polsce około 13 osób odbiera sobie życie, z czego zdecydowana większość, bo aż 11 to mężczyźni. 

Niepokojące dane dotyczą także osób starszych. Co czwarty senior w wieku 65-79 lat ma depresję, a w grupie wiekowej powyżej 80 lat problem ten dotyczy już co trzeciej osoby. Podczas badania w 2023 r. 5 procent seniorów zadeklarowało, że od co najmniej dwóch tygodni ma myśli samobójcze, a 6 procent, że w minionych miesiącach myślało o odebraniu sobie życia. Dla 16 procent z nich życie straciło sens.

Badacze, a także klinicyści wskazują wiele niepokojących zachowań, które mogą poprzedzać podjęcie działań samobójczych. To m.in. myślenie pesymistyczne, nagła utrata kontroli nad życiem, poczucie osamotnienia, izolowanie się, unikanie kontaktu z bliskimi, wzrost napięcia i agresji. To również rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i ważnych, codziennych zadań oraz utrata własnej wartości.

Dlatego bądźmy wrażliwi na niepokojące zachowania osób w naszym najbliższym otoczeniu. Bądźmy otwarci na rozmowę z osobami w kryzysie psychicznym. Powszechna wiedza na temat zjawiska samobójstw oraz miejsc, gdzie można uzyskać wsparcie w chwili doświadczania kryzysu psychicznego może uratować niejedno ludzkie życie.