Biuletyn Informacji Publicznej RPO

30 kwietnia br. odbyło się pierwsze posiedzenie „okrągłego stołu” pod hasłem „Jak wspierać osoby niepełnosprawne?” Zostało ono zwołane przez Władysława Kosiaka-Kamysza, Ministra Pracy i Polityki Społecznej, z udziałem przedstawicieli rządu i administracji – w odpowiedzi na protesty w Sejmie rodziców dzieci niepełnosprawnych, a następnie opiekunów osób dorosłych z niepełnosprawnością. Podczas obrad powołano pięć grup roboczych, które mają zająć się problemami dzieci i młodzieży, osób dorosłych z niepełnosprawnościami, zdrowia i rehabilitacji, orzecznictwa lekarskiego oraz aktywizacji społeczno-zawodowej. Następne debaty zapowiadane są na połowę maja br. Celem ma być wspólne przygotowanie podstaw „całościowego systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych”.

Kolejne spotkania, oczekiwane w napięciu przez osoby z niepełnosprawnościami, ich opiekunów, przyjaciół i wszystkich mających z nimi bezpośredni czy pośredni kontakt, a więc w sumie przez całe społeczeństwo, dają nadzieję, ale budzą również zrozumiałe emocje.
Dyskusje w mediach i na stronach internetowych organizacji pozarządowych skupiają się m.in. wokół problemu nierównego traktowania opiekunów niepełnosprawnych dorosłych i dzieci, czego wyrazem jest kwota zasiłku, który od maja wynosi 1000 złotych netto dla opiekunów dzieci, natomiast dla opiekunów osób dorosłych tylko 520 złotych, czy wokół kwestii orzecznictwa o niepełnosprawności. Opiekunowie dorosłych niepełnosprawnych zastanawiają się nawet nad powrotem do protestu. Z kolei opiekunów dzieci niepełnosprawnych cieszy podniesienie świadczenia z 650 zł do 1000 zł, jednak według nich kwota ta powinna być zbliżona do poziomu płacy minimalnej. Zaznaczają też, że środki na podwyżki nie powinny pochodzić z PFRON-u. Martwią się o przyszłość swoich dzieci. „Co z tego, że dziecko ma nauczanie indywidualne? Jeśli niepełnosprawny uczeń od 3. do 23. roku życia uczy się w zamkniętym pokoju, to nieważne, czy będzie miał w głowie encyklopedię. Nie będzie umiał pracować w grupie. Kto da mu pracę? On nie umie żyć w społeczeństwie. Czy nie lepiej kosztem ocen przenieść dziecko do normalnej klasy?” – przekonują matki.
Zaniepokojenie brakiem działań systemowych skłoniło grupę członków Rady Społecznej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich do włączenia się w prace nad przygotowaniem propozycji koniecznych reform systemu wsparcia osób niepełnosprawnych. W opinii Rady Społecznej ostatnie decyzje rządu i parlamentu, wymuszone przez protesty rodziców idą w złym kierunku - podnoszenie świadczeń za niepodejmowanie zatrudnienia może być pułapką dla wielu rodzin i całego systemu. Zdaniem Agnieszki Dudzińskiej(1) i Pawła Kubickiego(2) finansowany obecnie model wspierania niepełnosprawnych w znacznej mierze traktuje ich przedmiotowo i prowadzi do izolacji.
Paweł Kubicki zaprezentował 5 głównych postulatów systemowych:

1. Celem polityki publicznej Polski powinna być możliwie największa niezależność i samodzielność osoby z niepełnosprawnością. W tym względzie występuje zgodność między środowiskiem osób niepełnosprawnych a interesem społecznym. Starajmy się, by wszystkie rozwiązania polityczne miały to na uwadze.
2. Wprowadźmy realną koordynację działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami na poziomie polskiego rządu - tak, by działania poszczególnych resortów wzajemnie się uzupełniały. Taką rolę mógłby pełnić Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
3. Ujednolićmy system rzecznictwa oraz zmieńmy filozofię orzekania, by nie orzekać o niezdolności do czegoś, ale o możliwościach funkcjonowania w społeczeństwie i potrzebach danej osoby.
4. Wspierajmy włączającą edukację i otwarty rynek pracy tak, by jedynie mniejszość osób z niepełnosprawnościami i – tym samym - mniejszość funduszy była kierowana na finansowanie rozwiązań segregacyjnych, izolujących osoby z niepełnosprawnościami od społeczeństwa.
5. Wprowadźmy całościowy system wsparcia dla osób z ograniczoną samodzielnością i ich opiekunów, gdzie podmiotem jest osoba z niepełnosprawnością i jej potrzeby i gdzie system opieki to nie tylko świadczenia pieniężne. Wspierajmy przy okazji deinstytucjonalizację opieki i usług opiekuńczych.

Postulat szczegółowy:
Zmieńmy zasady podziału dodatkowych wag subwencyjnych z tytułu niepełnosprawności. To około 4 mld złotych, które trafiają do samorządów, ale nie muszą być wydatkowane na cele związane z niepełnosprawnością i zaspokajać jednostkowych potrzeb ucznia. Edukacja to często klucz do samodzielności i niezależności w dorosłym życiu. Teraz przez nieprecyzyjne rozwiązania prawne marnujemy nie tylko duże środki finansowe, ale też życiowe szanse tysięcy osób z niepełnosprawnościami.

(1)Agnieszka Dudzińska jest zastępcą prezesa PFRON, adiunktem w Instytucie 
Studiów Politycznych PAN, 
matką niepełnosprawnego dziecka. W tekście daje wyraz swoim prywatnym poglądom
(2)Paweł Kubicki jest pracownikiem Szkoły Głównej Handlowej, członkiem Komisji Ekspertów ds. Osób z Niepełnosprawnością przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.

[Wspieranie niepełnosprawnych - artykuł w Rzeczpospolitej]