Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO przedstawił senackiej Komisji Ustawodawczej uwagi do jej projektu zmiany art. 117 Kodeksu karnego wykonawczego
• Dotyczy on m.in. orzekania przymusowego leczenia lub rehabilitacji w przypadku skazania za przestępstwa związane z zaburzeniami preferencji seksualnych lub stwierdzenia takich uzależnień
• W marcu 2021 przepis ten został przez TK uznany za częściowo niezgodny z Konstytucją
• Rzecznik przychylnie ocenia proponowany w projekcie udział psychologów i seksuologów w wydawaniu decyzji o stosowaniu przymusowych środków. Ma zaś zastrzeżenia co do ograniczenia możliwości wielokrotnego ich nakładania na tą samą osobę

Artykuł 117 Kodeksu karnego wykonawczego nakładał na sądy penitencjarne obowiązek kierowania skazanych, u których stwierdzono  uzależnienie od alkoholu albo środków odurzających lub substancji psychotropowych, a także skazanych za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych na przymusowe leczenie lub rehabilitację.

Przepis nie pozostawiał sądowi żadnej decyzji - skazany, który spełniał te przesłanki, musiał być leczony. Przepis nie określał również reguł wyznaczania terminów leczenia, a także nie pozwalał skazanemu na odwołanie się od orzeczenia. Trybunał Konstytucyjny w marcu 2021 r. uznał go w tym zakresie za niekonstytucyjny (sygn. SK 9/18).

Procedowany w Komisji Ustawodawczej Senatu projekt ma przywrócić pełną zgodność art. 117 k.k.w. z Konstytucją. 

Równolegle do projektu senackiego, nad nowelizacją art. 117 k.k.w. pracuje Ministerstwo Sprawiedliwości. RPO odniósł się również do tej propozycji.

Opinia RPO

Rzecznik jednoznacznie pozytywnie ocenił proponowany przez Komisję obowiązek wysłuchania przez sąd opinii odpowiednich specjalistów przed orzeczeniem przymusowego leczenia lub rehabilitacji. W przypadku uzależnień obowiązkowo miałby wypowiadać się psycholog, natomiast w sprawach dotyczących przestępców seksualnych – seksuolog lub psychiatra seksuolog.

Istotne zastrzeżenia RPO zgłosił natomiast co do proponowanej zasady, zgodnie z którą ponowne nałożenie obowiązku leczenia lub rehabilitacji przez sąd w stosunku do danej osoby mogłoby nastąpić tylko raz i to pod warunkiem, iż takie orzeczenie nastąpi najpóźniej na 6 miesięcy po ustaniu poprzedniego przymusowego leczenia. W ocenie rzecznika wobec niektórych skazanych może bowiem okazać się konieczne wielokrotne kierowanie na leczenie. Projekt ministerialny nie zawiera takich ograniczeń.

Rzecznik zwraca również uwagę na brak w projekcie  możliwości uchylenia lub zmiany obowiązku poddania się przymusowej rehabilitacji lub leczeniu w przypadku poprawy stanu skazanego, która eliminowałaby potrzebę istnienia tego obowiązku. Uregulowanie takie pojawiło się natomiast w projekcie ministerstwa. Zdaniem RPO jest to niezwykle potrzebna gwarancja wobec faktu, że przymusowe leczenie lub rehabilitacja jest poważną ingerencją w wolność skazanego.

Według RPO bardziej wartościowy jest projekt Ministerstwa Sprawiedliwości. Zawiera on bowiem rozwiązania i normy gwarancyjne lepiej korespondujące z istotnym ograniczeniem praw skazanego, jakim jest skierowanie go na przymusowe leczenie lub rehabilitację.

IX.022.1.2022