Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 300 zł grzywny dostał pan Cyprian, który w październiku 2020 r. nie miał  maseczki w miejscu publicznym
• W kwietniu 2020 r. obowiązek noszenia maseczek rząd wprowadził jednak w sposób wadliwy
• Gdy sąd ukarał obywatela za to w grudniu 2020 r., obowiązywały już poprawione przez rząd przepisy, które umożliwiały zgodne z prawem karanie za takie wykroczenie
• Jeśli jednak w czasie orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełnienia wykroczenia, to należy stosować przepisy obowiązujące poprzednio – jeśli są względniejsze dla sprawcy
• AKTUALIZACJA: SN (sygn. akt II KK 352/21) uniewinnił podsądnego, podzielając wszystkie argumenty  RPO. - Wolno już mówić o istnieniu ugruntowanej linii orzeczniczej - podkreślił

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł do Sądu Najwyższego kasację na korzyść ukaranego.

Historia sprawy

Pan Cyprian został obwiniony o to, że 22 października 2020 r. w S. nie miał zakrytych ust i nosa w miejscu publicznym. Było to wykroczenie z art. 54 k.w. w związku z § 27 ust. 1 pkt 2 lit a rozporządzenia Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Sąd Rejonowy w S. wyrokiem nakazowym z 23 grudnia 2020 r. uznał go za winnego zarzuconego mu wykroczenia. Wymierzył mu karę 300 zł grzywny. Wyrok nakazowy uprawomocnił się.

Argumenty RPO

Rzecznik skierował już do SN wiele kasacji ws. obostrzeń kowidowych, wprowadzanych rozporządzeniami Rady Ministrów.

Znaczną część SN już uwzględnił, w tym te dotyczące braku maseczek. Argumenty RPO w tej sprawie znajdują odzwierciedlenie w orzecznictwie SN (m. in. wyroki SN z: 26 marca 2021 r., sygn. akt II KK 40/21; 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 75/21; 5 maja 2021 r., sygn. akt V KK 132/21, V KK 126/21, II KK 106/21; 12 maja 2021 r., sygn. akt II KK 76/21, II KK 82/21).

W kwietniu 2020 r. obowiązek noszenia maseczek został wprowadzony w sposób wadliwy: rządowym rozporządzeniem odwołującym się do ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi. Tymczasem ustawa ta pozwalała zobowiązywać do noszenia maseczek ludzi chorych lub podejrzanych o zakażenie - a nie wszystkich.

Od początku pandemii RPO apelował do rządu o taką zmianę ustawy, by dało się prawidłowo wprowadzić obowiązek noszenia maseczek.

W końcu, na mocy zmian ustawy „kowidowej” z 28 października 2020 r., Rada Ministrów uzyskała upoważnienie do ustanowienia w rozporządzeniu powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa wraz ze sposobem realizacji tego nakazu. A jego nieprzestrzeganie zostało uznane za wykroczenie. Przepisy te weszły w życie 29 listopada 2020 r.

Nowe prawo nie mogło mieć jednak wpływu na odpowiedzialność pana Cypriana. Sąd ukarał go 23 grudnia 2020 r. Tymczasem w czasie popełnienia przypisanego mu czynu, nie był on zabroniony pod groźbą kary. A nie można orzec o odpowiedzialności, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia. Należy wtedy stosować ustawę obowiązującą poprzedni -  jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Zachowanie obwinionego z 22 października 2020 r. nie wypełniło ówcześnie znamion wykroczenia z art. 54 k.w., jak i żadnego innego czynu zabronionego. Wniosek o uchylenie wyroku w całości i uniewinnienie pana Cypriana jest zatem uzasadniony – podsumował zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Uzasadnienie SN

Kasacja okazała się zasadna w stopniu oczywistym, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu 21 września 2021 r. w trybie art. 535 § 5 k.p.k. w zw. z art. 112 k.p.w.

Zagadnienie prawne, które legło u podstaw kasacji, było przedmiotem wszechstronnych i wyczerpujących rozważań w wielu judykatach Sądu Najwyższego (zob. wyroki SN: z 26 marca 2021 r., II KK 40/21; z 8 kwietnia 2021 r., II KK 75/21; z 5 maja 2021 r., V KK 132/21, V KK 126/21, II KK 106/21; z 12 maja 2021 r., II KK 76/21, II KK 82/21; z 1 lipca 2021 r., IV KK 238/21).

Wolno zatem mówić o istnieniu już ugruntowanej linii orzeczniczej.

Podzielając w całej rozciągłości prezentowane we wskazanych wyrokach poglądy, których dokładne powtarzanie byłoby zbyteczne, a więc i w jakimś sensie nieracjonalne, należało ograniczyć się do przypomnienia, że art. 54 k.w. ma charakter przepisu blankietowego zupełnego co oznacza, że przypisanie na jego podstawie odpowiedzialności musi zostać poprzedzone ustaleniem o dopuszczeniu się naruszenia przepisów porządkowych o zachowaniu się w miejscach publicznych, które powinny zostać wydane na podstawie konkretnego, ważnego, zgodnego z prawem upoważnienia ustawowego i w granicach tego upoważnienia.

Trafnie podniósł skarżący, że dopiero z chwilą wejścia w życie ustawy z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem C0\/ID-19 (Dz.U. 2112 ze zm.), co nastąpiło 29 listopada 2020 r., Rada Ministrów uzyskała upoważnienie do ustanowienia w rozporządzeniu powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu; nieprzestrzeganie tego nakazu zostało przez ustawodawcę uznane za wykroczenie w dodanym tą ustawą art. 116 § l a k.w.

Ustawa ta siłą rzeczy nie mogła stać się podstawą odpowiedzialności obwinionego za czyn popełniony 22 października 2020 r. W tym stanie rzeczy Sądowi Najwyższemu nie pozostawało nic innego, jak tylko uchylić zaskarżony wyrok nakazowy i - stwierdzając oczywistą niesłuszność ukarania - uniewinnić C.W. (art. 537 § 2 k.p.k. w zw, z art. 112 k.p.w.), a kosztami postępowania w sprawie obciążyć Skarb Państwa.

II.510.731.2021