Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Na protokołach zatrzymania i przesłuchania w roli podejrzanego mężczyzna dopisał  powszechnie uważane za obelżywe słowa wobec konkretnych policjantów
• Za znieważenie funkcjonariuszy w trakcie wykonywania przez nich czynności służbowych został skazany na 8 miesięcy ograniczenia wolności
• Tymczasem warunkiem skazania za takie przestępstwo jest, aby nastąpiło to nie tylko podczas, ale i w związku z wykonywaniem przez policjantów czynności służbowych
• AKTUALIZACJA: 27 marca 2024 r. Sąd Najwyższy na posiedzeniu bez udziału stron uwzględnił kasację RPO i uniewinnił oskarżonego od zarzucanych mu czynów (sygn. akt V KK 143/23)

Wobec takiego uchybienia Sądu Rejonowego Rzecznik Praw Obywatelskich składa kasację do Sądu Najwyższego na korzyść skazanego. Wnosi o uchylenie  wyroku i uniewinnienie go od zarzucanych mu czynów.

Historia sprawy 

W czerwcu 2022 r Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego tego, że:

1. W listopadzie 2019 r. w budynku Komendy Powiatowej Policji w (…) podczas przesłuchania jako podejrzanego dokonał znieważenia podkomisarza (…) w trakcie wykonywania przez niego czynności służbowych w ten sposób, że na protokole przesłuchania podejrzanego w miejscu podpisu podejrzanego oraz w prawym dolnym rogu pierwszej i drugiej strony wpisał kierowane do policjanta słowa obraźliwe i powszechnie uważane za obelżywe, tj. popełnienia czynu z art. 226 § 1 k.k.;
2. W listopadzie 2019 r. w budynku Komendy Powiatowej Policji w (…) podczas czynności zatrzymania dokonał znieważenia aspiranta sztabowego (…) oraz młodszego aspiranta (…) w trakcie wykonywania przez niego czynności służbowych w ten sposób że na pouczeniu o uprawnieniach zatrzymanego oraz na oświadczeniu w miejscu podpisu wpisał kierowane do policjantów słowa obraźliwe i powszechnie uważane za obelżywe, tj. popełnienia czynu z art. 226 § 1 k.k.

Sąd za oba czyny wymierzył mu karę łączną 8 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30  godzin miesięcznie.

Wyrok uprawomocnił się, nie został skutecznie zaskarżony i nie sporządzono jego uzasadnienia.

Argumentacja Rzecznika Praw Obywatelskich

Sąd nie dokonał należytej kontroli aktu oskarżenia, choć ujęte w nim opisy czynów zarzucanych oskarżonemu z art. 226 § 1 k.k. wyraźnie wskazują, że czynności sprawcze oskarżony podjął podczas (w trakcie) wykonywania przez funkcjonariuszy czynności służbowych. Natomiast w opisie czynów zarzucanych i przypisanych oskarżonemu nie zostały zawarte wszystkie niezbędne przesłanki do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 226 § 1 k.k.. Warunkiem odpowiedzialności sprawcy jest bowiem, aby znieważenie funkcjonariusza nastąpiło nie tylko podczas, ale i w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych.

Nie ulega wątpliwości, że zawarte w art. 226 § 1 k.k. sformułowanie "podczas i w związku" wymaga jednoczesnego wystąpienia obu znamion w zachowaniu oskarżonego.

Taki stan prawny obowiązuje od 25 lipca 2008 r., od dnia wejścia w życie ustawy z 9 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny. Już w 2006 r. Trybunał Konstytucyjny, w wyroku (sygn. akt P 3/06), stwierdził zaś niezgodność z Konstytucją poprzednio obowiązującego art. 226 § 1 k.k., który przewidywał karalność zniewagi funkcjonariusza publicznego alternatywnie - podczas lub w związku z wykonywaniem czynności służbowych.

W tej sytuacji, skazanie oskarżonego za przestępstwa z art. 226 § 1 k.k., nastąpiło z rażącym naruszeniem tego przepisu. Opis przypisanych skazanemu czynów mających wypełnić znamiona tego występku nie zawiera bowiem ustalenia, że znieważenie funkcjonariuszy nastąpiło nie tylko podczas, ale i w związku z pełnieniem przez nich obowiązków służbowych.

Wpływ tego uchybienia na treść wyroku jest oczywisty, bowiem z uwagi na brak kompletu znamion występku znieważenia funkcjonariusza publicznego przypisanie oskarżonemu winy było bezpodstawne – podkreśla Stanisław Trociuk, zastępca rzecznika praw obywatelskich.

Najważniejsze pisemne motywy rozstrzygnięcia SN

Kasacja wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się zasadna, co uzasadniało jej uwzględnienie.

W pełni podzielić należy stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, że w niniejszej sprawie doszło do rażącego naruszenia przepisu art. 226 § 1 k.k., w sposób podany w zarzucie kasacji.

Zachowania przypisane i zarzucane skazanemu, choć podjęte podczas (w trakcie) wykonywania przez funkcjonariuszy Policji czynności służbowych, nie wyczerpują wszystkich niezbędnych znamion przestępstwa stypizowanego w przepisie art. 226 § 1 k.k. Warunkiem odpowiedzialności sprawcy jest bowiem to, aby znieważenie funkcjonariusza nastąpiło nie tylko podczas, ale i w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20 listopada 2012 r., II KK 287/12, LEX nr 1228543).

Rację ma zatem Rzecznik Praw Obywatelskich wskazując, że zawarte we wskazanym przepisie sformułowanie „podczas i w związku" wymaga jednoczesnego wystąpienia obu znamion w zachowaniu oskarżonego. Tymczasem Sąd Rejonowy ustalił jedynie, że do znieważenia funkcjonariuszy Policji (...) doszło podczas (w trakcie) wykonywania przez nich działań służbowych. Nie ustalił zaś, że do ich znieważenia doszło w związku z wykonywaniem czynności służbowych. Tym samym brak jest kompletu znamion znieważenia funkcjonariusza publicznego.

Zważywszy zatem na to, że w czynach przypisanym skazanemu brak jest kompletu znamion przestępstwa stypizowanego w przepisie art. 226 § 1 k.k., bowiem opis przypisanych skazanemu czynów mających wypełnić znamiona tego występku nie zawiera ustalenia, że znieważenie funkcjonariuszy Policji nastąpiło nie tylko podczas, ale i w związku z pełnieniem przez nich obowiązków służbowych, zatem jego skazanie było oczywiście niesłuszne (art. 537 § 2 k.p.k.), dlatego należało zaskarżony kasacją wyrok uchylić, zaś oskarżonego uniewinnić od zarzuconych mu przestępstw.

II.511.754.2022