Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Chorujący m.in. na płuca skarżą się, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie dopłaca do przenośnych koncentratorów tlenu
• Koncentratory stacjonarne ważą ok. 20 kg i nie mają zasilania akumulatorowego - nie mogą zatem być stosowane poza domem, co chorujących zamyka w czterech ścianach 
• Rzecznik wskazuje, że to kwestie formalne stoją na przeszkodzie uznania przenośnych koncentratorów tlenu za sprzęt rehabilitacyjny
• W jego ocenie są podstawy, by uznać ich dofinansowanie za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych
• AKTUALIZACJA: Po piśmie Rzecznika PFRON zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej o rozważenie skierowania wniosku do Ministra Zdrowia o dokonanie zmian w rozporządzeniu MZ poprzez dopisanie do wykazu wyrobów medycznych przenośnych koncentratorów tlenu - co umożliwiłoby ich dofinansowanie 

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Valeri Vachev występuje w tej sprawie do prezesa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Krzysztofa Michałkiewicza. 

Do RPO wpłynęły wnioski ws. braku możliwości dofinansowania przenośnych koncentratorów tlenu. Obywatele bezskutecznie próbują uzyskać środki na ten cel z PFRON.

W przypadku niektórych schorzeń, m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), brak przenośnego koncentratora tlenu oznacza niemożność opuszczania mieszkania. Koncentratorów stacjonarnych, które mają takie osoby, nie można bowiem stosować poza domem, bo ważą ok. 20 kg i nie mają zasilania akumulatorowego. 

Bez koncentratora przenośnego chorujący nie są zatem w stanie dotrzeć np. na konsultacje lekarskie – muszą wtedy organizować sobie specjalistyczny transport sanitarny z dostępem do tlenu. A stan zamknięcia w czterech ścianach pogarsza zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Wysoki koszt certyfikowanych koncentratorów przenośnych (12-15 tys. zł) powoduje, że osób potrzebujących zwyczajnie na nie nie stać.

Tymczasem Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie nie przyznają dofinansowania na ten cel z programu dofinansowania zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny. Jako powód odmowy wskazują nieuwzględnienie przenośnych koncentratorów tlenu w wykazie wyrobów medycznych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie. Podobne stanowisko prezentuje Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, według którego w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości uzyskania dofinansowania PFRON na kupno koncentratora tlenu.

W istocie zatem to kwestie formalne stoją na przeszkodzie uznania przenośnych koncentratorów tlenu za sprzęt rehabilitacyjny. W ocenie Rzecznika są jednak podstawy, by uznać ich dofinansowanie za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych.

RPO przywołuje orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które w 2017 r. uchyliło decyzję Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i przyznało dofinansowanie do przenośnego koncentratora tlenu w wysokości 90 proc. kwoty brutto. SKO wskazało, że zgodnie z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON, o dofinansowanie ze środków Funduszu zadań, jeżeli ich realizacja umożliwi lub w znacznym stopniu ułatwi osobie niepełnosprawnej wykonywanie podstawowych, codziennych czynności lub kontaktów z otoczeniem, mogą ubiegać się (w przypadku likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych) osoby z niepełnosprawnościami, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności.

SKO podkreśliło, że przenośne koncentratory tlenu należy rozpatrywać jako formę likwidacji barier w komunikowaniu się w związku z potrzebami osoby z niepełnosprawnością. Za bariery w komunikowaniu się należałoby rozumieć także ograniczenia, które uniemożliwiają lub utrudniają osobie z niepełnosprawnością swobodne porozumiewanie się z otoczeniem. W ocenie SKO zaopatrzenie w przenośny koncentrator tlenu jest tym samym, czym wózek dla osoby z niepełnosprawnością narządu - umożliwia komunikowanie się z otoczeniem poprzez możliwość wychodzenia z mieszkania. 

Obowiązek wyrównywania szans osób z niepełnosprawnościami oraz umożliwienia im pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia potwierdza ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych. 

Zastępca RPO zwraca się do Prezesa PFRON o stanowisko co do możliwości dofinansowania kupna przenośnego koncentratora tlenu, z uwzględnieniem uznania go za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych. 

Odpowiedź Tomasza Maruszewskiego, wiceprezesa PFRON

Kwestie dofinansowania zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz.U. z 2023 r. poz. 823). W aktualnym stanie prawnym ww. rozporządzenie nie uwzględnienia przenośnych koncentratorów tlenu w wykazie wyrobów medycznych stanowiącym załącznik do niego. Tym samym nie ma możliwości przyznania dofinansowania bazując na podstawie przepisów ww. rozporządzenia w związku z art. 35a ust. 1 pkt 7) lit c) ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100 ze zm.) (dalej jako: „ustawa o rehabilitacji”) dotyczącym dofinansowania do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.

Niemniej PFRON, w wystąpieniu do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w związku z zapytaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie, zwrócił się z prośbą o rozważenie skierowania wniosku do Ministra Zdrowia o dokonanie zmian w ww. rozporządzeniu Ministra Zdrowia poprzez dopisanie do wykazu wyrobów medycznych przenośnych koncentratorów tlenu.

Ponadto informuję, iż PFRON nie jest umocowany do interpretacji lub wykładni w przedmiotowym zakresie. Instytucją właściwą do udzielania wyjaśnień w przedmiotowej sprawie jest Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Wynika to bowiem z § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny i Polityki Społecznej (Dz. U. z 2022 r. poz. 416). Ponadto zgodnie z § 7 pkt 2 zarządzenia nr 25 Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2022 r. w sprawie zakresów czynności członków kierownictwa Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (Dz. Urz. MRiPS z 2022 r. poz. 25 ze zm.) do zakresu czynności Sekretarza Stanu Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych należy realizacja zadań w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełno-sprawnych. Obsługę zadań Ministra w przedmiotowej sprawie, stosownie do § 3 pkt 6 załącznika do zarządzenia nr 150 Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 2021 r. w sprawie nadania statutu Ministerstwu Rodziny i Polityki Społecznej (M. P. z 2021 r. poz. 766 ze zm.) zapewnia Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Ponadto, mając na uwadze przywołanie przez Rzecznika Praw Obywatelskich w ww. piśmie argumentacji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie, które decyzją z dnia 14 marca 2017 r. (SKO.NP/4115/3/2017) uchyliło rozstrzygniecie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie odmawiające przyznanie dofinansowania do zakupu przenośnego koncentratora tlenu dla osoby niepełnosprawnej, należy zaznaczyć, że wydane rozstrzygnięcie jest jednostkowe i nie ma orzecznictwa, które potwierdzałoby to stanowisko. PFRON zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej o interpretację zapisów § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 926) w związku z art. 35a ust. 1 pkt 7) lit d) ustawy o rehabilitacji dotyczącym dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych.

XI.7061.4.2023