Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do RPO wpływają wnioski obywateli ws. administracyjnego trybu unieważniania i odmowy wydania paszportu - bez wcześniejszego wydania w postępowaniu przygotowawczym postanowienia o  zatrzymaniu paszportu
• Takie działania są przykładem instrumentalnego wykorzystania prawa
• Marcin Wiącek występuje w tej sprawie do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara oraz ministra spraw wewnętrznych i administracji Tomasza Siemoniaka  

Obywatele zwracają RPO uwagę na  stosowanie administracyjnego trybu unieważniania i odmowy wydania paszportu (na zasadzie art. 54 ust. 1 pkt 2 oraz art. 70 ust. 2 pkt 11 lit. b ustawy o dokumentach paszportowych) bez uprzedniego wydania w postępowaniu przygotowawczym postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego z art. 277 § 1 k.p.k.

Zidentyfikowany problem polega na tym, że prokuratorzy świadomie pomijają etap zastosowania środka zapobiegawczego z art. 277 § 1 k.p.k., stosując w jego miejsce tryb administracyjnoprawny. Takie zachowania, choć oparte formalnie na normie kompetencyjnej, nie mieszczą się w konstytucyjnych ramach wykorzystania trybu administracyjnego. Stanowią przykład instrumentalnego wykorzystania prawa.

W ocenie RPO ustawodawca powinien dołożyć wszelkich starań, aby ograniczyć szkodliwe zjawisko instrumentalizacji prawa. Pozostawienie w systemie prawa administracyjnego norm kompetencyjnych, przyznających organom postępowania przygotowawczego uprawnienie do składania wniosków o określonej treści – bez ustawowego ograniczenia zakresu ich dopuszczalności do tych, które stanowią wykonanie nieprawomocnego choćby postanowienia wydanego na postawie art. 277 § 1 k.p.k. - stanowi swoiste pominięcie prawodawcze, wymagające naprawy.

RPO zwrócił się do ministra spraw wewnętrznych i administracji Tomasza Siemoniaka o podjęcie inicjatywy ustawodawczej ukierunkowanej na usystematyzowanie podstaw wszczęcia administracyjnego trybu pozbawienia (unieważnienia, odmowy wydania) dokumentu paszportowego - poprzez dodanie do nich wymogu wcześniejszego wydania choćby nieprawomocnego postanowienia w postępowaniu karnym ws. zastosowania względem podejrzanego środka zapobiegawczego z art. 277 § 1 k.p.k. - co wdrażałoby standard wyznaczony przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 20/98.

Do ministra sprawiedliwości– prokuratora generalnego Adama Bondara Rzecznik wniósł o rozważenie potrzeby wyodrębnienia zatrzymania lub odmowy wydania dokumentu jako samodzielnego środka zapobiegawczego, niejako odrywając go od aktualnie uregulowanego w treści art. 277 § 1 k.p.k. środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczania kraju połączonego z zatrzymaniem lub odmową wydania dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy. 

Ponadto poprosił o rozważenie przekazania podległym prokuratorom rekomendacji analogicznych do stanowiska zajętego przez Prokuratora Generalnego w piśmie z 12.03.2014 r., mających na celu zaprzestanie stosowania praktyki opisanej w niniejszym wystąpieniu, gdyż nie mieści się ona w ramach zakreślonych przez wyrok TK.

Do obu ministrów Marcin Wiącek wystąpił o rozważenie zainicjowania stosownych działań legislacyjnych oraz o ich stanowiska w sprawie.

II.519.1004.2024