Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Czy opłatę za wodę w spółdzielni mieszkaniowej należy obliczać jako jedną na podstawie zużycia wody z całej nieruchomości, czy jako sumę opłat przypadających na poszczególne lokale - to istota sporu sądowego, do którego przystąpił RPO
• Opowiadając się po stronie mieszkańców, Marcin Wiącek wniósł by Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który oddalił skargi Spółdzielni Mieszkaniowej na uchwały Rady Miasta ws. opłat za wodę

Rada Miasta uchwaliła m.in., że w przypadku nieruchomości niewyposażonych w wodomierze oraz nieruchomości, dla których brak jest danych o zużyciu wody w poprzednim roku kalendarzowym i w związku z tym nie można określić średniego zużycia, przyjmuje się 3,5 m sześc. na osobę. 

Doszło zatem de facto do uzależnienia wysokości opłaty nie od zużycia wody w nieruchomości, ale od liczby osób ją zamieszkujących. Gdyby ustawowe maksimum opłaty za gospodarstwo domowe stosować z uwzględnieniem zużycia wody w indywidualnych lokalach, opłata byłaby o blisko 20% niższa - podkreśla RPO. 

RPO zaskarżył wyrok WSA, który w 2023 r. oddalił skargi Spółdzielni Mieszkaniowej na uchwały Rady Miasta: 

1. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami  komunalnymi i stawek opłat. 
2. w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości.

Rzecznik wniósł o uchylenie wyroku WSA i uwzględnienie skarg.

Zarzuty skarg kasacyjnych RPO 

Wyrokowi WSA - w zakresie wyboru metody ustalenia opłaty - RPO zarzucił, że został wydany z naruszeniem prawa materialnego:

1) art. 6j ust. 3e ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zw. z art. 6j ust. 3f w zw. z art. 2 ust. 3a u.c.p.g. i art. 4 ust. 1-4 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz w zw. z art. 191 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy - poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że rada gminy nie jest zobowiązana do takiego skonstruowania zasad określania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które zapobiegałyby oczywiście nieproporcjonalnemu obciążeniu niektórych wytwórców odpadów komunalnych opłatami za zagospodarowanie wytwarzanych przez nich odpadów.

Wyrokowi zarzucił również, że został wydany z mającym wpływ na wynik naruszeniem prawa procesowego:

2) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 91 ust. 1 zd. pierwsze ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym w zw. z art. 6j ust. 3e u.c.p.g. w zw. z art. 6j ust. 3f w zw. z art. 2 ust. 3a u.c.p.g. i art. 4 ust. 1-4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz w zw. z  art. 191 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie TFUE i art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE - poprzez oddalenie skargi w sytuacji, w której kwestionowane regulacje uchwały pozostawały w sprzeczności z przywołanymi przepisami u.c.p.g. w związku z zasadą „zanieczyszczający płaci”;

3) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. art. 91 ust. 1 zd. pierwsze u.s.g. w zw. z art. 6k ust. 2a pkt 1 u.c.p.g. poprzez oddalenie skargi w sytuacji, w której wprowadzona przez Radę Miasta stawka opłaty z nieruchomości niewyposażonych w wodomierz i nieruchomości, dla których brak jest odpowiednich danych dotyczących ilości zużytej wody, będąca de facto stawką uzależnioną od liczby mieszkańców, przekraczała maksymalną stawkę opłaty, wynoszącą 2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem. 

Wyrokowi - w zakresie wzoru deklaracji o wysokości opłaty - Rzecznik zarzucił, że został wydany z naruszeniem prawa materialnego:

1) art. 6j ust. 3e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zw. z art. 6j ust. 3f w zw. z art. 2 ust. 3a u.c.p.g. i art. 4 ust. 1-4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz w zw. z art. 191 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie Traktatu o funkcjonowaniu UE i  art. 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy - poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że rada gminy nie jest zobowiązana do takiego skonstruowania zasad określania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które zapobiegałyby oczywiście nieproporcjonalnemu obciążeniu niektórych wytwórców odpadów komunalnych opłatami za zagospodarowanie wytwarzanych przez nich odpadów;

2) art. 6j ust. 3e u.c.p.g. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w ramach pojęcia określenia „sposobu ustalania ilości zużytej wody w przypadku braku wodomierza lub w przypadku nieruchomości, dla których brak jest odpowiednich danych dotyczących ilości zużytej wody” mieści się ustalenie przez radę gminy „normatywu” zużycia wody przypadającego na jednego mieszkańca nieruchomości, podczas gdy tego rodzaju zabieg stanowi de facto uzależnienie wysokości opłaty od liczby mieszkańców nieruchomości a
nie od zużycia wody.

Wyrokowi zarzucił też, że został wydany z mającym wpływ na wynik sprawy naruszeniem prawa procesowego:

3) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 91 ust. 1 zd. pierwsze ustawy o samorządzie gminnym w zw. z art. 6j ust. 3e u.c.p.g. w zw. z art. 6j ust. 3f w zw. z art. 2 ust. 3a u.c.p.g. i art. 4 ust. 1-4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz w zw. z art. 191 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie TFUE i art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE - poprzez oddalenie skargi w sytuacji, w której kwestionowane regulacje zaskarżonej uchwały pozostawały w sprzeczności z przywołanymi przepisami u.c.p.g. w związku z zasadą „zanieczyszczający płaci”;

4) art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. art. 91 ust. 1 zd. pierwsze u.s.g. w zw. z art. 6k ust. 2a pkt 1 u.c.p.g. - poprzez oddalenie skargi na uchwałę w sprawie wzoru deklaracji przewidującej de facto ustalanie opłaty w oparciu o liczbę mieszkańców nieruchomości w sytuacji, w której stawka opłaty stanowiąca podstawę obliczenia opłaty, a którą zobligowany jest stosować właściciel nieruchomości, przekraczała maksymalną stawkę opłaty, wynoszącą 2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem.

Argumenty skarg RPO 

W ocenie RPO zasadniczym błędem WSA jest nieuwzględnienie przy wykładni przepisów u.c.p.g. i ich oceny naczelnej zasady gospodarowania odpadami komunalnymi - "zanieczyszczający płaci". 

Stosownie do art. 191 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie TFUE, polityka Unii Europejskiej „opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie >>zanieczyszczający płaci<<". Precyzuje ją art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE: „zgodnie z zasadą >>zanieczyszczający płaci<< koszty gospodarowania odpadami, w tym koszty związane z niezbędną infrastrukturą i jej eksploatacją, ponosi pierwotny wytwórca odpadów lub obecny lub poprzedni posiadacz odpadów".

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-254/08 Futura Immobiliare, z zasady „zanieczyszczający płaci" wypływa z jednej strony obowiązek posiadaczy odpadów do ponoszenia kosztów zagospodarowania odpadów, ale z drugiej, obowiązek władz publicznych, aby w taki sposób ukształtowały system gospodarowania odpadami komunalnymi, by nie dochodziło do obciążania jego niektórych uczestników kosztami oczywiście nieproporcjonalnymi w stosunku do ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów.

A to „mieszkańcy" lokali - wytwórcy odpadów komunalnych zobowiązani są do finalnie ponoszenia kosztów ich zagospodarowania. Nie zmienia tego fakt, że nie są oni „bezpośrednimi" uczestnikami systemu gospodarowania odpadami, gdyż obowiązek daninowy jest za nich realizowany przez wspólnotę/spółdzielnię mieszkaniową.

Drugi element zasady „zanieczyszczający płaci" realizowany jest przez art. 6j ust. 3f. u.c.p.g. Stanowi on, że w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalana na podstawie metody „wodnej", nie może wynosić więcej niż 7,8% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę ogółem za gospodarstwo domowe. Choć ustawodawca, wprowadzając przytoczoną regulację do ustawy, nie powoływał się explicite na zasadę „zanieczyszczający płaci", to faktycznie ją realizował. Uznał bowiem, że opłata przekraczająca barierę byłaby oczywiście nieadekwatna do kosztów zagospodarowania odpadów komunalnych wytwarzanych przez jedno gospodarstwo domowe.

Według RPO nie uwzględniając przy wykładni przepisów zasadę „zanieczyszczający płaci", WSA uchybił zasadzie prounijnej wykładni prawa krajowego.

Wprowadzona zaś de facto przez Radę Miasta stawka opłaty od mieszkańca, wynosząca 3,5 krotność kwoty 12,50 zł (43,75 zł za jedną osobę zamieszkującą nieruchomość) znacząco przekracza ustawowe maksimum 2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę ogółem (art. 6k ust. 2a pkt 1 u.c.p.g.) wynoszącą, w oparciu o średni dochód rozporządzalny za rok 2021 41,24 zł.

V.7204.32.2023