Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 15-18 kwietnia 2019 r. w siedzibie ONZ w Nowym Jorku odbędzie się kolejna sesja Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się OEWGA
• Grupa pracuje nad stworzeniem Konwencji ONZ o prawach osób starszych
• Rzecznik Praw Obywatelskich przygotowuje stanowisko na to posiedzenie 
• Spytał również Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej o wkład resortu do tej debaty

Tak jak dla zagwarantowania na świecie i w Polsce praw dzieci istotne było przyjęcie Konwencji ONZ o prawach dziecka, tak samo jest w przypadku seniorów. Na świecie ludzi starszych jest coraz więcej. To zjawisko bez precedensu w historii ludzkości. Stoją przed nami nowe wyzwania dotyczące m.in. usług opiekuńczych, transportu publicznego, rynku pracy czy systemów emerytalnych. 

Grupa robocza pracuje nad Konwencją ONZ o prawach seniorów

W 2012 r. na szczeblu Organizacji Narodów Zjednoczonych rozpoczęły się prace i dyskusje nad stworzeniem Konwencji o prawach osób starszych - aktu prawnego, który daje szanse na wzmocnienie praw osób starszych i skuteczniejsze przeciwdziałanie różnym formom dyskryminacji ze względu na wiek. 

Od dwóch lat Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do rządu o włączenie się w związane z tym z prace Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się OEWGA (Open-ended Working Group on Ageing). Uznaje to za konieczne, aby zapewnić Polsce wpływ na kształt projektowanego aktu prawa międzynarodowego. Propagowaniu idei konwencji służy m.in. akcja RPO "Za starość naszą i waszą", której partnerami jest wiele instytucji i organizacji pozarządowych.

W tym roku dyskusja na forum ONZ będzie dotyczyła głownie takich obszarów jak opieka długoterminowa i paliatywna, autonomia i niezależność osób starszych, edukacja przez całe życie oraz pomoc społeczna.

Jako instytucja ochrony praw człowieka RPO przygotowuje wkład do debaty z punktu widzenia swojej działalności. Termin nadsyłania odpowiedzi na pytania oraz przesyłania stanowisk do ONZ mija 1 lutego 2019 r.

Rzecznik zwrócił się do minister Elżbiety Rafalskiej o przedstawienie zakresu przygotowanych w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiedzi na pytania przewodniczącego OEWGA. Spytał, czy przedstawiciel resortu będzie obecny na sesji. Wyraził gotowość współpracy w formie roboczego spotkania, wymiany wiedzy i uzgodnienia możliwej synergii działania podczas sesji.

Wystąpił także o przekazanie aktualnej informacji na temat prac nad przyjęciem „Polityki społecznej wobec osób starszych do 2030 r. Bezpieczeństwo. Uczestnictwo. Solidarność” i przesłanie projektu tego dokumentu w jego aktualnej formie. Rzecznik zapytał też o efekty pracy nad ewaluacją dotychczasowej polityki senioralnej w postaci „Założeń długofalowej polityki senioralnej na lata 2014-2020”. 

Rząd nie bierze udziału w pracach OEWGA

Z odpowiedzi dwóch resortów dla RPO z sierpnia 2018 r.  wynikało, że polski rząd wciąż nie jest zainteresowany bezpośrednim udziałem w pracach grupy roboczej ONZ.  Przedstawicieli rządu zabrakło na kolejnej sesji grupy w lipcu 2018 r. w Nowym Jorku; była zaś tam reprezentantka Rzecznika.  

Resort rodziny wyjaśniał, że przede wszystkim realizuje krajową politykę wobec osób starszych.  MSZ podkreślał zaś, że Unia Europejska podchodzi z dystansem wobec projektu konwencji, a strona polska uczestniczyła w wypracowaniu stanowiska i wystąpień UE podczas sesji grupy.

Argumenty RPO

W ubiegłorocznych  pismach do obu ministerstw Adam Bodnar podkreślał, że sytuacja osób starszych w Polsce nie poprawia się. Wskazał, że w debacie międzynarodowej w kontekście ochrony praw osób starszych akcent przesuwa się z podejścia skoncentrowanego na zapewnieniu opieki i bezpieczeństwa socjalnego w kierunku zagwarantowania podstawowych praw człowieka, jak prawo do godności i równego traktowania.  Obowiązujący w Polsce model, w którym to głównie na rodzinie spoczywa obowiązek opieki nad osobami starszymi, w praktyce nie zapewnia w pełni prawa do ich godności. Rodziny często nie są bowiem w stanie samodzielnie pełnić opieki, zwłaszcza jeżeli osoba starsza doświadcza wielu chorób, depresji, zaburzeń. Nakłada się na to zjawisko ukrytego ageizmu, czyli niechęci i wrogości wobec osób starszych. Szacuje się, że blisko milion osób w Polsce w wieku 65+ ma trudności z wykonywaniem czynności życia codziennego i równocześnie nie ma się do kogo zwrócić o pomoc.

Skoro w praktyce potencjał osób starszych nie jest realizowany w zadowalającym stopniu, to potrzebny jest instrument prawa międzynarodowego, który wprost wskaże prawa i ułatwi tworzenie mechanizmów zapewniających ich realizację - uważa Rzecznik

Z satysfakcją odnotował ogłoszenie w styczniu 2018 r. przez premiera Mateusza Morawieckiego założeń „Polityki społecznej wobec osób starszych do roku 2030. Bezpieczeństwo. Solidarność. Uczestnictwo”. Przyjęcie dokumentu przez rząd w formie wiążącej poszczególne instytucje może stanowić kolejny kamień milowy we wdrożeniu całościowej polityki senioralnej w naszym kraju - podkreślał RPO.

XI.503.2.2016