Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.523.2024

do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego w sprawie pozyskiwania przez rodziny informacji o bliskich przebywających w jednostkach penitencjarnych.

Osoby osadzone w zakładach karnych i aresztach śledczych mają zagwarantowane prawem możliwości utrzymywania kontaktu z rodziną przez widzenia, korespondencję bądź rozmowy telefoniczne i korzystając z tego prawa, sami przekazują bliskim informacje o swojej aktualnej sytuacji. Nierzadko jednak zdarzają się przypadki, gdy ta komunikacja zostaje nagle przerwana. Najczęściej ustanie kontaktu z bliskimi jest spowodowane stanem zdrowia osadzonego – gdy uległ on wypadkowi, nastąpiło nagłe poważne pogorszenie stanu zdrowia w przebiegu ciężkiej choroby, doszło do uaktywnienia zaburzeń psychicznych. W takich przypadkach osadzony nie jest w stanie sam powiadomić bliskich o swojej sytuacji. Jeśli zaniepokojona brakiem kontaktu rodzina próbuje wówczas uzyskać informacje o osadzonym od administracji jednostki penitencjarnej, często niestety spotyka się z odmową ich udzielenia. Służba Więzienna udostępnia dane osobowe osoby pozbawionej wolności członkom jej rodziny, osobom bliskim i innym osobom po złożeniu wniosku oraz za pisemną zgodą osoby, której wniosek dotyczy. Jak wynika z wyjaśnień uzyskanych od Służby Więziennej, jeżeli do wniosku rodziny nie jest dołączone oświadczenie osadzonego o zgodzie na udzielenie informacji, administracja zwraca się do niego o wyrażenie takiej zgody. Nie zawsze jednak brak zgody osadzonego jest efektem jego świadomego wyboru. W sprawach, które były przedmiotem badania w Biurze Rzecznika, wielokrotnie okazywało się, że osadzony nie był w stanie wyrazić zgody ze względu na stan zdrowia albo dlatego, że wcześniej został przetransportowany. Istniejące uregulowania prawne nie są wystarczające do zagwarantowania określonego Konstytucji RP, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Karcie Praw Podstawowych UE prawa osadzonego i jego bliskich do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Analiza badanych w Biurze Rzecznika spraw prowadzi do wniosku, że istnieje pilna potrzeba wprowadzenia rozwiązań prawnych, które zapewniałyby niezwłoczne uzyskanie przez rodzinę wiedzy o szczególnie istotnych zdarzeniach dotyczących osadzonego w sytuacji, gdy on sam nie będzie mógł przekazać takiej informacji. Jako że osadzony pozostaje pod pieczą Służby Więziennej, należałoby przyjąć, że to administracja jednostki penitencjarnej powinna zainicjować przekazanie informacji o osadzonym osobom najbliższym lub przez niego wskazanym. W ocenie Rzecznika zachodzi potrzeba przyjęcia przepisów, które będą zobowiązywały administrację jednostki penitencjarnej do powiadomienia rodziny lub innych osób bliskich o szczególnych sytuacjach dotyczących osadzonego, takich jak poważna choroba, wypadek, umieszczenie w szpitalu. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu wprowadzenia do ustawy – Kodeks karny wykonawczy przepisu regulującego kwestie będące przedmiotem niniejszego wystąpienia – w sposób zapewniający respektowanie prawa osób pozbawionych wolności i ich rodzin do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego oraz odpowiadający standardom międzynarodowym.