Biuletyn Informacji Publicznej RPO

IX.517.508.2024

Wystąpienie do Rzecznik Praw Dziecka w sprawie zasad przeprowadzania kontroli osobistej dzieci udających się na widzenie z rodzicem odbywającym karę pozbawienia wolności.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają pisma od opiekunów prawnych dzieci, które przed udaniem się na widzenie z rodzicem odbywającym karę pozbawienia wolności zostały poddane kontroli osobistej przeprowadzonej przez funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Zasady dotyczące przeprowadzania kontroli osobistej osób ubiegających się o wstęp na teren jednostki penitencjarnej określają art. 18 ust. 3a i nast. ustawy o Służbie Więziennej oraz § 9 wydanego na jej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 lipca 2023 r. w sprawie realizacji działań funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz wzoru protokołu z kontroli osobistej, kontroli pobieżnej oraz ze sprawdzania pojazdów lub ich ładunku.

RPO zwrócił uwagę, że obowiązujące regulacje w zakresie przeprowadzania kontroli osobistej osób odwiedzających osadzonych w jednostkach penitencjarnych nie różnicują sytuacji dzieci poddawanych kontroli od osób pełnoletnich. Jedynie w § 9 ust. 3 pkt 9 rozporządzenia Rady Ministrów wskazano, że na żądanie przedstawiciela ustawowego lub pełnoletniej osoby najbliższej, sprawujących opiekę nad małoletnią osobą kontrolowaną, kontrolę osobistą małoletniej osoby kontrolowanej przeprowadza się w obecności przedstawiciela ustawowego lub pełnoletniej osoby najbliższej.

Rzecznik, mając na uwadze konieczność zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w jednostkach penitencjarnych, nie kwestionuje samej możliwości dokonywania kontroli osobistej małoletnich dzieci. Niemniej jednak, czynności te powinny być wykonywane według określonych zasad, które uwzględniałyby podmiotowość dziecka, zapewniały mu właściwy komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa, a tym samym zmniejszały niedogodności związane z koniecznością poddania się takiej kontroli. Do tej pory nie został opracowany przez Służbę Więzienną akt wewnętrzny zawierający zasady dokonywania tych mocno ingerujących w intymność czynności z uwzględnieniem rozwoju psychofizycznego dziecka, jego niepełnosprawności lub szczególnych potrzeb. Bezsporne jest, że aby opracować jednolity sposób postępowania w zakresie przeprowadzania kontroli osobistej dzieci, należy wziąć pod uwagę szereg czynników. Rodzą się bowiem dwa zasadnicze pytania: Czy wiek kontrolowanego dziecka (w tym dziecka z niepełnosprawnością intelektualną) powinien determinować płeć osoby kontrolującej oraz czy w czynnościach kontrolnych realizowanych wobec małoletniego powinien obligatoryjnie uczestniczyć przedstawiciel personelu medycznego lub psycholog?

Brak szczegółowych regulacji dotyczących sposobu przeprowadzania przez funkcjonariuszy Służby Więziennej kontroli osobistej małoletnich powoduje, że dochodzi do dowolności postępowania. W ocenie Rzecznika określenie jednolitego sposobu postępowania, uwzględniającego podmiotowość dziecka, z pewnością przyczyniłoby się do wzmocnienia gwarancji praw osób małoletnich oraz zmniejszyło występujące u dziecka poczucie zagrożenia.

Mając powyższe na uwadze, RPO zwrócił się do Rzecznik z prośbą o przedstawienie rekomendacji, w jakich warunkach powinna przebiegać kontrola osobista małoletniego.