Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił stanowisko w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, dotyczącym wznawiania postępowania podatkowego na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej - nawet jeśli strona wiedziała wcześniej o okolicznościach lub dowodach, ale ich nie powołała (sygn. akt II FPS 3/25). 

Na wniosek Prezesa NSA wszczęto postępowanie zmierzające do podjęcia uchwały wyjaśniającej rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych dotyczące tego, „czy na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r. poz. 111) w sprawie zakończonej decyzją ostateczną za przesłankę wznowienia postępowania na wniosek strony mogą być uznane nowe okoliczności lub nowe dowody, które były znane stronie w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego, ale strona ich nie powołała?” 

W orzecznictwie ukształtowały się dwie linie orzecznicze na gruncie stosowania tego przepisu. Według jednej z nich, jeżeli strona mogła powołać daną okoliczność lub dowód w toku postępowania zwykłego, ale tego nie zrobiła, to nie może następnie na podstawie tych okoliczności lub dowodów żądać wznowienia postępowania podatkowego. Według drugiej, świadomość strony co do istnienia niepowołanych okoliczności lub dowodów w trakcie postępowania zwykłego, nie stoi na przeszkodzie wznowieniu postępowania podatkowego z powołaniem się na te okoliczności lub dowody.

Rzecznik z urzędu przystąpił do postępowania NSA w tej sprawie. W przedstawionym stanowisku przychylił się do drugiej z przedstawionych we wniosku Prezesa NSA linii orzeczniczych. 

Marcin Wiącek wniósł o podjęcie uchwały o treści: „Przesłanką wznowienia na wniosek strony na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2025 r. poz. 111) postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną są nowe okoliczności lub dowody, które nie były znane organowi, niezależnie od tego, czy były one znane stronie w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego”. 

Zdaniem Rzecznika, zasadniczym argumentem przemawiającymi za dopuszczalnością  wznowienia postępowania w opisanych okolicznościach jest literalne brzmienie art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, który podstawę wznowienia wiąże wyłącznie z nieświadomością organu co do istnienia określonych okoliczności lub dowodów. 

Za taką wykładnią podstawy wznowienia przemawia także porównanie art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej z analogicznymi przepisami w innych procedurach: tam, gdzie ustawodawca ogranicza możliwość wznowienia na wniosek postępowania, jeżeli strona miała świadomość o istnieniu okoliczności lub dowodów powołanych następnie we wniosku o wznowienie, robi to w sposób wyraźny. 

Nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostają także zasady ogólne postępowania podatkowego, przede wszystkim zasada prawdy materialnej, obligująca organ do ustaleń faktycznych zgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy. To także zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie, stojąca na przeszkodzie takiej wykładni i stosowania przepisów procesowych, która mogłaby powodować potencjalne nierówności pomiędzy podatnikami znajdującymi się w podobnej sytuacji.

Pełna treść stanowiska Rzecznika w załączonym dokumencie.

V.511.344.2025