Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Celem panelu była próba odpowiedzi na pytanie: jakie są granice zachowań rodziców w obszarze stosowania kar cielesnych w świetle akceptacji  społecznej. Na ile państwo może ingerować w wychowywanie dzieci przez rodziców. Jakie sposoby karania są dopuszczalne a jakie nie. Wystąpienia będą się koncentrowały w obszarze prawa i psychologii oraz pedagogiki.

Paneliści:

1. dr Sylwia Spurek – Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich
2. Marcin Mrowicki – Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
3. Renata Szredzińska – Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
4. Prof. Irena Pospiszyl  - Akademia Pedagogiki Specjalnej
5. dr Paweł Jaros – Biuro Rzecznika Praw Dziecka

Celem panelu była próba odpowiedzi na pytanie: jakie są granice zachowań rodziców w obszarze stosowania kar cielesnych w świetle akceptacji  społecznej. Na ile państwo może ingerować w wychowywanie dzieci przez rodziców. Jakie sposoby karania są dopuszczalne a jakie nie. Wystąpienia będą się koncentrowały w obszarze prawa i psychologii oraz pedagogiki.

Dr. Sylwia Spurek – wystąpienie dotyczyć będzie kwestii prawnych. Całkiem niedawno Dziennik Rzeczpospolita opublikował badania, z których wynika że liczba przeciwników stosowania kar cielesnych systematycznie wzrasta. Argumenty za stosowaniem kar: klaps to nie przemoc, klaps – to przemoc ale dobra bo „mobilizuje”  dziecko, skoro nie klaps to co – tego rodzaju wątpliwość od razu przenosi nas na grunt bezstresowego wychowywania.  

Zakaz stosowania kar cielesnych został wprowadzony w 2010 r. – art. 96 ¹ Kodeksu rodzinnego  opiekuńczego. Zakaz nie jest opatrzony żadną sankcja co nie oznacza że jej nie ma. Można je odnaleźć na gruncie prawa karnego – w przypadku jeśli czyn wypełnienia znamiona  czynu zabronionego i cywilnego – czyli ingerencja we władzę rodzicielską.

dr Paweł Jaros – Koncepcja władzy rodzicielskiej i koncepcja odpowiedzialności rodzicielskiej. Obydwie te koncepcje istnieją na gruncie polskiego prawa rodzinnego i opiekuńczego. Tymczasem, w polskim orzecznictwie obserwuje się wzrost wydawanych orzeczeń, na podstawie których  dzieci odbierane są rodzicom, ale nie na gruncie koncepcji odpowiedzialności rodzicielskiej, ale władzy rodzicielskiej.  Obecnie ponad 217 tyś. dzieci w Polsce jest pod nadzorem sądów – nadzór kuratora itd. Czy to dobrze, że jest taki dualizm? Nie , dlatego że koncepcje te powinny iśc ze sobą w parze.

Marcin Mrowicki – czym jest cielesne karanie? Definicję możemy odnaleźć m.in. w Komentarzu Komitetu Praw Dziecka ONZ (Komentarz Nr 8, 2006, paragraf 11).Kolejne dokumenty, w których możemy odnaleźć zapisy dot. wyeliminowania kar cielesnych to min. Konwencja o Prawach Dziecka, zalecenie Rady Europejskiej z 2006 r., Europejska Konwencja Praw Człowieka – art. 3, art. 8 , art. 2 zd. 2 Protokołu nr 1, Europejska Karta Społeczna

Case study: Seven Individuals v. Szwecja (8811/79-13/5/1982; dec. EKomPC), Campbell I Cosans v. UK (7511/76, 7743/76; 25/2/1982), Costello-Roberts v. UK (13134/87, 25/03/1993), A v. UK (25599/94, 23/9/1998), Tlapak I Inni v. Niemcy (11308/16 oraz 11344/16 – 22/3/2018).

Renata Szredzińska - stosunek Polaków do stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Blisko polowa polaków twierdzi, ze nie powinno się stosować żadnych kar cielesnych wobec dzieci, jednak spadek przyzwolenia na stosowanie kar spowolnił się. Nieco więcej niż połowa badanych twierdzi, że zakaz stosowania kar cielesnych powinien być regulowany prawnie. Co z tzw. „klapsem”? Tylko 33 % badanych opowiedziało się za zakazem klapsa. Jakie kary stosowanie są przez rodziców: najwięcej opowiedziało się za wprowadzaniem ograniczeń, ponad połowa rodziców mówiła o karceniu słownym czy podnoszeniu głosu, co czwarty rodzic twierdził że stosuje kary cielesne. Wśród stosowanych kar cielesnych wymieniano: klapsy, bicie ręką – a to z kolei pokazuje, że większość ludzi uważa, że klaps to nie bicie. Wśród powodów dla jakich cały czas stosuje się kary cielesne: większość rodziców mówi o tym że uderzyli bo stracili panowanie nad sobą, część mówiła o poczuciu bezradności czy bezsilności.

Prof. Irena Pospiszyl – o co chodzi z tym klapsem?, co daje klaps? Tak naprawdę klaps niesie ze sobą dwie informacje 1) nie chce żebyś „to” robił 2) biję Cię bo mogę, bo jestem silniejszy– a to z kolei prowadzi do budowania osobowości autorytarnej. Niestety większość badań pokazuje, że dzieci wychowywane bardzo surowo będą w przyszłości aspołeczne.

Konkluzje:

1. Każdy z nas powinien być ambasadorem zakazu stosowania kar cielesnych i warto to robić,
2. Powinniśmy poprawić komunikację z dziećmi, tak by w sposób właściwy reagować na ich potrzeby, 
3. Temat „klapsa” ma szerszy kontekst, bo możemy to odnieść nie tylko do relacji rodzic-dziecko, ale także do sytuacji w jakiej znalazły się osoby zależne (słabsze) np. osoby starsze osoby z niepełnosprawnościami,
4. Przemoc wobec dzieci nie wynika z niewiedzy,  a raczej wynika z tzw. pójścia na łatwiznę (łatwiej skarcić, niż rozmawiać), bądź z braku refleksji,
5. Państwo mały nacisk kładzie na edukację wśród tych rodziców, którzy mają problem ze sprawowaniem opieki – brak programów pomocowych, czyli pomoc Państwa i ingerencja Państwa tak, ale na wczesnym etapie,
6. Brak edukacji prawnej – duża część społeczeństwa nie wie jakie są obecne regulacje prawne w sferze zakazu stosowania kar cielesnych,
7. Potrzebna jest edukacja społeczna,
8. Stosowanie kar cielesnych przenosi się na dalszy rozwój dziecka, nawet stosowanie tzw. „klapsów”  i należy poszukiwać alternatywnych metod wychowawczych,
9. Konieczność wprowadzenia koncepcji odpowiedzialności rodzicielskiej do polskiego systemu prawnego.