O Rzeczniku?
Rzecznik Praw Obywatelskich sprawdza, czy prawa obywateli są szanowane przez instytucje państwowe. Bada, czy działania urzędów i różnych instytucji wobec obywatela były zgodne z prawem. Analizuje też, czy urzędnicy, sądy, szpitale, szkoły i inne służby nie zaniedbali spraw zgłaszanych im przez ludzi.
Jeśli ktoś ma problem na przykład: z emeryturą, mieszkaniem, alimentami, może zwrócić się do Rzecznika. Wtedy sprawdzi on, czy urzędnicy postępowali zgodnie z prawem. Rzecznik zajmuje się też prawami więźniów i mieszkańców domów pomocy, dostępem do służby zdrowia, prawem do nauki czy wolnością słowa.
To są tylko przykłady praw, których w sumie jest 50 Odnośnik prowadzi do strony z Konstytucją. Zawarte są w rozdziale II Konstytucji – najważniejszego prawa w Polsce.
W niektórych sytuacjach Rzecznik może pomóc także w sądzie. Nie jest jednak adwokatem zgłaszającym sprawy w imieniu ludzi. Stara się jednak interweniować szczególnie tam, gdzie decyzja sądu może mieć znaczenie dla wielu obywateli.
Oprócz pomagania w konkretnych sprawach Rzecznik może też występować z pomysłami, jak poprawić prawo i działanie państwa (takie działanie Rzecznika nazywa się wystąpieniem generalnym). Rzecznik nie pisze jednak projektów ustaw. Wskazuje za to władzom, na czym polega problem, który dotyczy wielu osób. W przepisach może być bowiem błąd, mogą one nie przewidzieć sytuacji, w jakiej znajdują się ludzie. Rzecznik może to zobaczyć właśnie dzięki skargom, które dostaje od obywateli. One pokazują, jak państwo działa w praktyce.
Rzecznik dodatkowo zajmuje się sprawami gorszego traktowania ludzi ze względu na to, kim są (dyskryminacją). To zadanie wynika ze specjalnej ustawy, którą Polska przyjęła wstępując do Unii Europejskiej. W Europie państwa mają obowiązek sprawdzać, czy nikt nie jest traktowany gorzej ze względu na swoją cechę - np. niepełnosprawność, wiek, płeć, religię. Mają też obowiązek takiemu krzywdzeniu ludzi przeciwdziałać.
Rzecznik zajmuje się także sprawami osób z niepełnosprawnościami. Jego obowiązkiem jest bowiem sprawdzanie, jak Polska stosuje podpisaną (ratyfikowaną) Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Rzecznik ma obowiązek przeciwdziałać złemu traktowaniu ludzi wszędzie tam, gdzie zależą oni na innych – w więzieniach, aresztach, w domach pomocy, w szpitalach psychiatrycznych. Ten obowiązek wynika z Konwencji ONZ o zakazie tortur.
Więcej o tym, co może zrobić Rzecznik, jest w sekcji „Co może zrobić dla Ciebie RPO” na stronie https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rzecznik-i-biuro
Kto może się zwrócić o pomoc?
- Każdy polski obywatel lub cudzoziemiec (jeśli chce zgłosić skargę na działanie polskiej instytucji), grupa obywateli lub organizacja
- Jeśli uważają Państwo, że ich prawa zostały naruszone, mogą Państwo złożyć wniosek (nazywany potocznie skargą) do Rzecznika Praw Obywatelskich. JAK TO ZROBIĆ?
- Wniosek do Rzecznika jest darmowy.
- Jeśli nie wiedzą Państwo, czy w sprawie, z którą chcecie się zwrócić Rzecznik może pomóc lub chcielibyście dopytać, jak dokładnie napisać wniosek i jakie dołączyć dokumenty ZADZWOŃCIE na bezpłatną infolinię 800 676 676.
Rozmowy są bezpłatne ze wszystkich telefonów stacjonarnych i komórkowych na terenie całego kraju. W Infolinii pracują dobrze przygotowane i życzliwe osoby pracujące w BRPO.
Rzecznik i jego biuro
- sprawdza fakty, powołane przez skarżącego, przy czym czyni to sam lub może zwrócić się z wnioskiem o zbadanie sprawy do innego organu kontrolnego
- może zbadać sprawę na miejscu oraz zażądać akt sprawy lub informacji o stanie sprawy od każdej instytucji,
- po zbadaniu sprawy i stwierdzeniu, że prawa i wolności człowieka i obywatela zostały naruszone, kieruje wystąpienie do właściwego organu, organizacji lub instytucji, w których działalności takie naruszenie nastąpiło lub do organu nadrzędnego o usunięcie naruszenia,
- może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi albo o zbadanie zgodności przepisów aktów niższego rzędu z aktami wyższego rzędu; z analogicznym wnioskiem co do zgodności aktu prawa miejscowego z aktami wyższego rzędu Rzecznik może wystąpić do wojewódzkiego sądu administracyjnego,
- choć Rzecznik sam inicjatywy ustawodawczej nie ma, może wystąpić do właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej lub o wydanie albo zmianę aktu prawnego niższego rzędu,
- ma prawo wniesienia kasacji w sprawie karnej do Sądu Najwyższego.
- Podstawą kasacji może być jedynie stwierdzenie, że nastąpiło rażące naruszenie prawa przez sądy.
- Kasacja w sprawie karnej nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary,
- może zażądać wszczęcia postępowania w sprawie cywilnej, a także wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu cywilnym , składać skargi kasacyjne do Sądu Najwyższego,
- żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, brać udział w postępowaniu administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi oraz wnieść skargę do sądu administracyjnego na akty i czynności organu administracji publicznej, oraz wnieść skargę kasacyjną od orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego do Naczelnego Sądu Administracyjnego,
- może zażądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawie karnej o przestępstwo ścigane z urzędu,
- może wystąpić z wnioskiem o ukaranie za wykroczenie, a także uchylenie przez sąd prawomocnego orzeczenia w sprawie o wykroczenie,
- ma prawo wystąpienia do sądu o stwierdzenie nieważności orzeczenia wydanego przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organów pozasądowych w sprawach osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
- Rzecznik przy załatwieniu spraw nie jest związany terminami wynikającymi z kodeksu postępowania administracyjnego. Na odmowę podjęcia przez niego czynności nie przysługuje żaden środek odwoławczy.
Czego Rzecznik nie może
Możliwości Rzecznika są ograniczone zakresem jego kompetencji.
Wszystkie interwencje Rzecznika są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, czy zostały naruszone przepisy prawa oraz , że okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.
Rzecznik
- nie zastępuje organów administracji lub wymiaru sprawiedliwości w załatwianiu sprawy co do jej istoty (rozstrzygnięcia) należącej do ich kompetencji,
- nie podejmuje sprawy, w której nie wypowiedziały się jeszcze właściwe organy i instytucje,
- nie zajmuje się problemem, gdy np. sprawę rozpatrzono odmownie, a osoba, której sprawa dotyczy nie odwołała się do organu wyższej instancji i od razu zwróciła się z pismem do Rzecznika, pomimo, że służą jej środki ochrony praw,
- nie stosuje prawa łaski,
- nie przydziela mieszkań, leków, pieniędzy,
- nie rozpatruje sporów między obywatelami, podlegających rozpoznaniu przez sądy,
- nie bierze udziału w sporach zbiorowych o interesy, np. w sprawie podwyżki wynagrodzenia dla określonej grupy pracowników,
- nie podejmuje spraw gdy brak dowodów, że zaistniało naruszenie wolności lub prawa,
- nie interweniuje, gdy sprawa toczy się bez opóźnień w sądzie lub organie administracji, ani nie ingeruje w niezawisłość sędziowską, np. w ocenę dowodów przez sąd,
- nie może wszczynać postępowania prawnego, jeżeli przewidziany w ustawie termin do takiego wszczęcia upłynął,
- nie rozpatruje anonimów.
Należy wiedzieć, że
Wszystkie listy kierowane do Rzecznika są uważnie czytane. Dla ułatwienia pracy, a także przyśpieszenia rozpatrzenia sprawy, w wystąpieniu do Rzecznika należy: a) podać imię, nazwisko i adres, kod który należy kierować korespondencję, b) dokładnie wskazać, czego dotyczy sprawa oraz podać w sposób zwięzły i jasny argumenty wykazujące naruszenie wolności lub prawa. Do każdego pisma należy dołączyć niezbędne dokumenty ( kopie lub odpisy), które skarżący posiada.
Uwaga
Zanim list zostanie wysłany do Rzecznika, dobrze jest jeszcze raz przeanalizować, czy na pewno wyczerpane zostały wszystkie możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i czy chodzi o rzeczywiste naruszenie wolności lub praw obywatelskich. W razie wątpliwości warto poradzić się adwokata lub radcy prawnego ewentualnie w miejscowym biurze porad obywatelskich, lub tzw. klinice prawa przy wydziałach prawa uniwersytetów lub niektórych wyższych uczelni typu administracyjnego udzielających porad osobom niezamożnym.
Jeśli Rzecznik otrzymuje sprawy, w których nie ma podstaw do podjęcia działań, opóźnia to zajęcie się sprawami, w których działanie Rzecznika jest konieczne. Ktoś potrzebujący naprawdę pomocy może więc na tym ucierpieć. Rzecznik nie może zapewnić, że każdą sprawę podejmie. Zapewnia jednak, że każda sprawa zostanie wnikliwie rozpatrzona, zaś osoba zainteresowana otrzyma odpowiedź na swoje wystąpienie.
Adres
Rzecznik Praw Obywatelskich
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Aleja Solidarności 77, 00-090 Warszawa
centrala (+ 48) 22 55 17 700
fax (+ 48) 22 827 64 53
e-mail biurorzecznika@brpo.gov.pl
Przyjęcia interesantów:
poniedziałek w godz. 9.00 - 17.00
od wtorku do piątku w godz. 9.00 - 15.00
infolinia: (+ 48) 800 676 676
Pełnomocnik Terenowy w Gdańsku (dla woj. zachodniopomorskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego)
ul. Chmielna 54/57, 80 -748 Gdańsk
sekretariat (+ 48) 58 764 73 02
fax (+ 48) 58 764 73 03
Przyjęcia interesantów:
telefon (+ 48) 58 764 73 06 do 31 sierpnia 2023 r.
Uwaga: zmiana numeru telefonu od 1 września 2023 r.
tel. (22) 20 98 550
poniedziałek w godz. 10.00-17.00
wtorek, środa, czwartek w godz. 9.00-15.00
Pełnomocnik Terenowy w Katowicach (dla woj. śląskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego)
ul. Jagiellońska 25 pokój 122, 40 – 032 Katowice
telefon (+ 48) 32 72 86 800 do 31 sierpnia 2023 r.
Uwaga: zmiana numeru telefonu od 1 września 2023 r.
tel. (22) 20 98 555
fax (+ 48) 32 72 86 823
Przyjęcia interesantów:
poniedziałek, środa, piątek w godzinach od 9.00 do 15.00
wtorek w godzinach od 10.00 do 17.00
Pełnomocnik Terenowy we Wrocławiu (dla woj. dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego)
ul. Wierzbowa 5, 50 - 056 Wrocław
sekretariat (+ 48) 71 34 69 115
fax (+ 48) 71 343 43 25
Przyjęcia interesantów:
telefon (+48) 71 34 69 100 do 31 sierpnia 2023 r.
Uwaga: zmiana numeru telefonu od 1 września 2023 r.
tel. (22) 20 98 560
poniedziałek, wtorek, czwartek w godzinach od 9.00 do 15.00
środa w godzinach od 10.00 do 17.00