Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie oceny stosowania nowych rozwiązań prawnych w zakresie zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę z dnia 2013-02-13.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie oceny stosowania nowych rozwiązań prawnych w zakresie zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę.
W wyniku nowelizacji art. 186 kodeksu karnego skarbowego oraz art. 46 kodeksu karnego wykonawczego na mocy art. 1 i art. 6 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, istotnej zmianie uległy zasady orzekania zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę. Wprowadzone zmiany łagodzą wymogi potrzebne do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności. Obowiązek zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności powstaje w wyniku negatywnej oceny możliwości ściągnięcia grzywny w drodze egzekucji oraz niemożliwości lub niecelowości wykonania jej w formie pracy społecznie użytecznej. Nie ma przy tym znaczenia przyczyna niemożności lub niecelowości ściągnięcia grzywny w drodze egzekucji. Doniesienia medialne z ostatnich miesięcy przedstawiały konsekwencje działania nowych przepisów, m.in. sprawę przymusowego wykonania wobec samotnej matki dwojga małych dzieci zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę. Sposób działania organów państwowych w tej sprawie zbulwersował opinię publiczną. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o ocenę - po ponad rocznym okresie stosowania - przyjętych w art. 186 § 1 kodeksu karnego skarbowego oraz art. 46 § 1 kodeksu karnego wykonawczego nowych rozwiązań prawnych w zakresie zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (12.03.2013 r.) wyjaśnił, że obowiązujące rozwiązania prawne w zakresie wykonania kary grzywny przewidują szereg form wykonania tej kary na wypadek nieuiszczenia jej w terminie, bez potrzeby uciekania się do najdotkliwszej z nich - zastępczej kary pozbawienia wolności. Dostępne dane statystyczne nie pozwalają na wyciągnięcie kategorycznych wniosków dotyczących wprowadzonych rozwiązań, z uwagi na stosunkowo krótki okres od wprowadzenia nowelizacji, jak również ze względu na fakt, że równolegle wykonywane są także kary grzywny w oparciu o uprzednio obowiązujące przepisy. Sądy dokonując ustaleń i ocen w zakresie stosowania przesłanek związanych z wykonaniem kary grzywny uznają formę jej wykonania w postaci zastępczej kary pozbawienia wolności za ostateczność. Tym samym pomimo zmiany zasad jej orzekania w dalszym ciągu przyznają prymat regule ograniczenia liczby orzekanych kar zastępczych.
Opisywana w mediach sprawa nie może stanowić uzasadnienia dla zakwestionowania obowiązujących rozwiązań. Po pierwsze, wprowadzone zmiany wymogów potrzebnych do zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności nie dotyczą orzeczeń, które - jak w przedmiotowej sprawie - uprawomocniły się przed 1 stycznia 2012 r. Po drugie zaś, czynności podejmowane przez sąd przebiegały z zachowaniem przyjętej w kodeksie karnym wykonawczym kolejności poszczególnych form wykonania kary grzywny. Skazana, mimo iż sąd przekazywał informacje o możliwości rozłożenia grzywny na raty, a także o możliwości wykonania w zamian za grzywnę zastępczej kary w postaci prac społecznie użytecznych, nie informowała sądu o zmianie miejsca zamieszkania, ani o swej sytuacji rodzinnej i materialnej. Czas trwania postępowania wykonawczego był na tyle długi, że umożliwiał podjęcie działań w celu uregulowania grzywny bez potrzeby wykonania jej w formie zastępczej kary pozbawienia wolności.