Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie procedury dokonywania wpisów do gminnej ewidencji zabytków z dnia 2012-11-14.
Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie procedury dokonywania wpisów do gminnej ewidencji zabytków.
Na tle skarg nadesłanych do Rzecznika wyłonił się problem zgodności z Konstytucją RP przepisów dotyczących procedury dokonywania wpisów do gminnej ewidencji zabytków, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Gminna ewidencja zabytków zyskała status nienazwanej (niewymienionej w art. 7 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) prawnej formy ochrony zabytków. Wpis obiektu do gminnej ewidencji zabytków pozwala na objęcie go nadzorem konserwatorskim. Prowadzi to do nakładania ograniczeń na właścicieli obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków, a tym samym do ograniczeń w wykonywaniu prawa własności. Właściciel nieruchomości powinien mieć gwarancję, że postępowanie o objęciu nieruchomości ochroną konserwatorską będzie się toczyło na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego. Postępowanie takie powinno być prowadzone z udziałem właściciela nieruchomości jako strony. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której właściciel dowiaduje się o wpisie jego nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków np. na etapie postępowania o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu albo na etapie ubiegania się o wydanie pozwolenia na rozbiórkę obiektu budowlanego. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o spowodowanie podjęcia prac nad nowelizacją ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w celu zapewnienia właścicielom nieruchomości wpisywanych do gminnej ewidencji zabytków możliwości czynnego udziału w tym postępowaniu oraz skorzystania ze środków zaskarżenia w administracyjnym toku instancji - przewidzianych w Kodeksie postępowania administracyjnego.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (22.02.2013 r.) nie podzielił stanowiska zawartego w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich i wyjaśnił, że ujęcie zabytku w gminnej ewidencji zabytków, niezależnie czy dotyczy zabytku uprzednio wpisanego do rejestru, nie ma cech władczej ingerencji w sferę praw jednostki. Ujęcie zabytku w gminnej ewidencji stanowi uznanie określonych faktów i nie tworzy nowej sytuacji prawnej z punktu widzenia właściciela zabytków, w tym znaczeniu, że nie wynikają z tego zdarzenia uprawnienia lub obowiązki właściciela zabytku. Sytuację prawną właściciela zabytku kształtują dopiero zaskarżalne w administracyjnym toku instancji decyzje w sprawie warunków zabudowy i pozwolenia na budowę oraz postanawiania wojewódzkiego konserwatora zabytków w sprawie uzgodnienia tych decyzji. W ocenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie ma potrzeby podejmowania pilnej interwencji legislacyjnej w zakresie regulacji dotyczącej gminnej ewidencji zabytków, ponieważ nie jest ona dotknięta niekonstytucyjnością. Jednocześnie Minister stwierdził, że kwestionowane przepisy traktowane były od początku jako rozwiązanie tymczasowe. W ciągu bieżącego roku opracowane zostaną założenia nowego systemu ochrony zabytków w Polsce. Jedną z zasadniczych kwestii projektu będzie ograniczenie znaczenia gminnej ewidencji zabytków.