Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych regulujących dostęp do akt sprawy administracyjnej oraz doręczanie uzasadnień przez sądy administracyjne z dnia 2012-09-25.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych regulujących dostęp do akt sprawy administracyjnej oraz doręczanie uzasadnień przez sądy administracyjne.
W związku z wpływającymi skargami uwagę Rzecznika zwróciła możliwa niezgodność z Konstytucją przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych regulujących dostęp do akt sprawy administracyjnej oraz doręczanie uzasadnień przez sądy administracyjne. Regulacja ustawowa nie spełnia wymogów określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, przez co stanowi nadmierną ingerencję w prawo do dostępu do dotyczących danej osoby dokumentów urzędowych. Dla ochrony interesu państwowego wystarczające jest wprowadzenie do postępowań sprawdzających ogólnej regulacji z art. 73 oraz 74 k.p.a., która gwarantuje dostęp do akt sprawy i umożliwia wyłączenie tego dostępu w uzasadnionych wypadkach. Poświadczenie bezpieczeństwa uzyskuje się po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego. Jeśli organ wyda decyzję o odmowie wydania poświadczenia bezpieczeństwa, stronie służy odwołanie do organu wyższego stopnia. Decyzja o odmowie zawiera m.in. uzasadnienie faktyczne i prawne. Na ostateczną decyzję organu drugiej instancji służy stronie skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Zgodnie z art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji niejawnych odpis sentencji wyroku z uzasadnieniem doręcza się właściwemu organowi odwoławczemu, a skarżącemu oraz osobie uprawnionej do obsady stanowisk doręcza się tylko odpis wyroku. Powyższa regulacja jest niezgodna z konstytucyjnym prawem do sądu. Skarżącemu przysługuje skarga kasacyjna, jednak uprawnienie to jest iluzoryczne, z uwagi na niemożność odniesienia się do konkretnych ustaleń wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się o rozważenie wprowadzenia zmian do ustawy o ochronie informacji niejawnych w celu zagwarantowania pełniejszej realizacji praw strony postępowania sprawdzającego.
Minister Spraw Wewnętrznych (26.10.2012 r.) poinformował, że art. 3 ustawy o ochronie informacji niejawnych wyłącza postępowania prowadzone na podstawie jej przepisów spod reżimu przepisów regulujących ogólne postępowanie administracyjne. Jedną z konsekwencji tego wyłączenia jest odstąpienie od zasady czynnego udziału stron w postepowaniu administracyjnym ujętej w art. 10 § 1 k.p.a. Ustawodawca, w zgodzie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w celu ochrony bezpieczeństwa państwa, wprowadził w drodze ustawy, ograniczenie konstytucyjnego prawa powszechnego dostępu obywatela do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych (art. 51 ust. 3 Konstytucji RP). Art. 72 ust. 4 ustawy o ochronie informacji niejawnych stanowi, że akta zakończonych zwykłych postępowań sprawdzających oraz kontrolnych postępowań sprawdzających, mogą być udostępniane do wglądu osobie sprawdzanej, z wyłączeniem danych dotyczących osób trzecich. Tym samym trudno zgodzić się z twierdzeniem jakoby żaden z przepisów tej ustawy nie zawierał regulacji dotyczących dostępu do akt sprawy, uniemożliwiając stronie zapoznanie się z aktami sprawy.
Kolejna wątpliwość zasygnalizowana przez Rzecznika dotyczyła konstytucjonalności procedury niedoręczania stronie uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego w postępowaniu skargowym prowadzonym w związku ze stosowaniem przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych. W wyniku analizy powyższej kwestii zalecono wprowadzenie do ustawy o ochronie informacji niejawnych korekty we wspomnianej procedurze zmierzającej do ujednolicenia zasad sporządzania i doręczania uzasadnień na etapie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego tak, aby umożliwić stronie zapoznanie się z uzasadnieniem rozstrzygnięć podejmowanych przez organy państwa na każdym etapie postępowania prowadzonego w oparciu o przepisy tej ustawy.