Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie zasad ponoszenia przez Skarb Państwa w sprawach z oskarżenia publicznego kosztów obrońcy z wyboru, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia przeciwko niemu postępowania.

Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: czy w sprawach z oskarżenia publicznego - w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia przeciwko niemu postępowania - sąd na zasadzie art. 632 pkt 2 k.p.k. obciąża Skarb Państwa rzeczywistymi, udokumentowanymi kosztami obrony z wyboru poniesionymi przez oskarżonego, czy kosztami wynikającymi z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ?

Rozbieżności w orzecznictwie sądowym będące przedmiotem wniosku ujawniły się w toku badania spraw wpływających do Rzecznika. W praktyce orzeczniczej sądów powszechnych wykształciły się trzy sposoby interpretowania art. 632 pkt 2 k.p.k. Zasądzanie kosztów obrony z wyboru następuje według stawek minimalnych wynikających z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, albo w pełnej wysokości, wynikającej z udokumentowanej umowy pomiędzy obrońcą a klientem. Niekiedy stosowany jest system mieszany, tzn. sądy uwzględniają udokumentowane koszty obrony z wyboru poniesione przez oskarżonego, do kwoty nie przekraczającej sześciokrotności stawki minimalnej określonej we wspomnianym rozporządzeniu. Zdaniem Rzecznika sądy orzekając na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. powinny uwzględniać rzeczywiste i udokumentowane koszty obrony z wyboru poniesione przez stronę. Stanowiłoby to właściwą gwarancję konstytucyjnego prawa do obrony oraz zapewniłoby pełną realizację zasady odpowiedzialności za wynik procesu, związaną z zasadą poczucia sprawiedliwości społecznej.