Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dzieckiem wymagającym stałej opieki.

W dniu 15 września 2009 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Moskal v. Polska (skarga nr 10373/05) dotyczącej wykładni art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na tle decyzji uchylającej decyzję przyznającą prawo do wcześniejszej emerytury pracownikowi opiekującemu się dzieckiem wymagającym stałej opieki. Podstawą do przyznania tego świadczenia były przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. Trybunał uznał, że wydając tę decyzję oraz nie uchylając jej w toku postępowania sądowego, organy władzy publicznej naruszyły art. 1 Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, pozbawiając skarżącą przysługującego jej "mienia" w postaci wcześniejszej emerytury. Problem dotyczy niezwykle kontrowersyjnej - zarówno w judykaturze, jak i w doktrynie - kwestii wzruszalności decyzji rentowej. W świetle kryteriów sformułowanych w wyroku Trybunału decydujące znaczenie powinna mieć ocena proporcjonalności skutków ewentualnej zmiany uprawnień emerytalnych. W ocenie Rzecznika stanowisko to nie może pozostać bez wpływu na praktykę wzruszania decyzji rentowych na podstawie art. 114 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z powyższym Rzecznik zwraca się z prośbą o przedstawienie stanowiska w tej kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (31.01.2011 r.) wyjaśnił, że przepis art. 114 ust. 1 i la ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS pozwala na wzruszenie prawomocnej decyzji w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe w konkretnych przypadkach: przedłożenia nowych dowodów, ujawnienia nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości, jeżeli okaże się, że przedstawione dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości. Prawo to przysługuje zarówno ubezpieczonemu, jak i organowi rentowemu. Każdorazowa weryfikacja prawa do świadczenia lub ustalenie nowej wysokości świadczenia wymaga wydania nowej decyzji organu rentowego, która podlega kontroli sądowej. Jest to przepis istotny nie tylko z punktu widzenia ochrony interesów instytucji ubezpieczeniowej, ale także z punktu widzenia ochrony interesów ubezpieczonego. Niemożliwość wzruszenia decyzji z urzędu prowadziłoby do skrajnych sytuacji, w których ubezpieczeni pobieraliby świadczenia w zaniżonej wysokości (np. wskutek błędu organu rentowego) albo pobieraliby świadczenia bezpodstawnie.