Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Sądu Najwyższego w sprawie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za zaniechanie legislacyjne powstałe przed dniem 1 września 2004 r.

Rzecznik wniósł o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie istniejących w orzecznictwie rozbieżności w wykładni i stosowaniu przepisu art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w poprzednim brzmieniu, w związku z art. 77 ust. 1 Konstytucji, a zawierającej odpowiedź na pytanie: Czy Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone zaniechaniem legislacyjnym w sytuacji, gdy stan bezczynności prawodawcy powstał przed dniem 1 września 2004 r.? W ocenie Rzecznika przedstawiony problem dotyczy wyłącznie okresu przejściowego od dnia 17 października 1997 r., tj. wejścia w życie Konstytucji RP, do dnia 1 września 2004 r., tj. wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Rzecznik przychyla się do tego kierunku w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który opowiada się za objęciem odpowiedzialnością odszkodowawczą także zaniechań ustawodawczych istniejących w okresie od wejścia w życie Konstytucji. Za taką koncepcją opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2003 r. (sygn. I CK 143/03, opubl. OSNC 2004/11/179) oraz w uchwale z dnia 6 lipca 2006 r. (III CZP 37/06, opubl. OSNC 2007/9/56). Jednocześnie jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyraźnie zarysowała się i druga linia orzecznicza, zgodnie z którą przed dniem 1 września 2004 r. nie było prawnych możliwości dochodzenia odszkodowania za bezprawne zaniechanie prawodawcy. Za takim poglądem Sąd Najwyższy opowiedział się w uchwale z dnia 24 listopada 2005 r. (sygn. III CZP 82/05, opubl. OSNC 2006/9/148), ale także w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r. (sygn. II CSK 483/06, niepubl.) oraz w wyroku z dnia 5 grudnia 2007 r. (sygn. I CSK 273/07, opubl. Biul.SN 2008/2/17).