Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie uregulowań ustawy o gospodarce nieruchomościami, określających zakres uprawnień jednostek organizacyjnych władających nieruchomością w formie trwałego zarządu.

Rzecznik skierował wniosek o uchylenie art. 43 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z tym przepisem, "jednostka organizacyjna ma prawo wypowiedzenia, za zgodą organu nadzorującego, każdej umowy najmu, dzierżawy i użyczenia nieruchomości lub jej części, obciążających nieruchomość objętą trwałym zarządem, z zachowaniem trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia". Regulacja ta w sposób nieuzasadniony uprzywilejowuje jednostki organizacyjne Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego, nie posiadające osobowości prawnej, a władające nieruchomościami publicznymi w formie trwałego zarządu, naruszając jednocześnie prawa majątkowe tych osób, które z nieruchomości publicznych korzystają na podstawie ważnych terminowych umów obligacyjnych. Umowy te mają charakter cywilnoprawny i ich regulacja winna wykorzystywać metodę i instrumenty właściwą prawu prywatnemu, a nie publicznemu. Tymczasem art. 43 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami narusza fundamentalną zasadę prawa zobowiązań - zasadę równorzędności podmiotów stosunków cywilnoprawnych i wprowadza elementy stosunku administracyjnego, publicznego.

Regulacja ta pozostaje w sprzeczności z unormowaniami Konstytucji. Istotą regulacji z art. 64 ust. 2 Konstytucji jest podkreślenie, że ochrona własności i innych praw majątkowych nie może być różnicowana z uwagi na charakter podmiotu danego prawa. W szczególności nie może dochodzić do tworzenia - w stosunkach umownych - instrumentów zabezpieczających interesy wyłącznie jednostek sektora publicznego. Preferowanie zaś właśnie tych podmiotów spośród wszystkich innych narusza również określoną w art. 20 Konstytucji zasadę społecznej gospodarki rynkowej, stanowiącej podstawę ustroju gospodarczego w Polsce.