Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

1. W sprawie zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym w czasie korzystania z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawania w stosunku pracy i jednoczesnego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Na podstawie artykułu w Gazecie Wyborczej z dnia 6 grudnia tego roku, pt. "ZUS: Urodziły? Niech płacą", Rzecznik Praw Obywatelskich podjął problem podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez osoby korzystające z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawiania w stosunku pracy, które jednocześnie prowadziły w tym okresie pozarolniczą działalność gospodarczą. Zgodnie z literalną wykładnią przepisów art. 6, 8 i 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tytułem przymusowego ubezpieczenia pracownika na czas korzystania z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego przestaje być pozostawanie w stosunku pracy, a staje się albo tylko przebywanie na urlopach albo "zaktualizowany" inny tytuł ubezpieczenia. Taki kierunek wykładni reprezentuje dotychczasowe orzecznictwo. W ostatnim czasie jednak zapadły co najmniej dwa wyroki Sądu Najwyższego, które zgodnie z regułami wykładni systemowej zaprezentowały odmienne stanowisko, a mianowicie, że korzystanie z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawania w stosunku pracy nie aktualizuje obowiązku pracownika ubezpieczenia z tytułu jednoczesnego prowadzenia w tych okresach pozarolniczej działalności gospodarczej. Rzecznik rozważa możliwość wystąpienia z wnioskiem do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały wyjaśniającej ujawnione w orzecznictwie rozbieżności w wykładni prawa.

Inf. 10-12/2005, str.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

1. Minister Pracy i Polityki Społecznej (27.12.2005 r.) poinformował, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyodrębniają w stosunku do pracowników, jako osobną grupę ubezpieczonych, osoby przebywające na urlopach macierzyńskich i wychowawczych. W przypadku pracownic (pracowników) przebywających na urlopach macierzyńskich lub wychowawczych ich tytuł pracowniczy do ubezpieczenia ulega na czas urlopu "zawieszeniu", ponieważ nie pobierają oni w tym czasie wynagrodzenia ani innych świadczeń ze stosunku pracy, które dla pracowników stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przepis art. 9 ust. 6 ustawy stanowi, że osoby przebywające na urlopach macierzyńskich i wychowawczych (także pobierające zasiłki macierzyńskie osoby nie będące pracownikami) podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu tych urlopów lub pobierania zasiłków, jeżeli nie mają innych tytułów do objęcia ich ubezpieczeniami (chodzi w tym przypadku oczywiście o "czynne tytuły"). Rozwiązanie, w którym budżet państwa miałby finansować składki za osoby z nieczynnym pracowniczym tytułem do ubezpieczenia, prowadzące jednocześnie własną firmę będącą w tym okresie głównym źródłem ich utrzymania, nie znajduje uzasadnienia. Jednocześnie Minister Pracy podziela poglądy prezentowane przez dotychczasowe orzecznictwo - m.in. przywołany w wystąpieniu Rzecznika wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18.12.2001 r. oraz Sądu Najwyższego z dnia 19.03.2003 r.
Inf. 10-12/2005, str.