Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

1. W sprawie wymierzania kar porządkowych w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi.

Wystąpienie Rzecznika dotyczy regulacji zawartej w art. 49 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Paragraf pierwszy tego przepisu stanowi, iż w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny lub karą pozbawienia wolności do siedmiu dni. Powstaje pytanie, czy ukarana karą porządkową może być jedynie osoba, która w czasie popełnienia opisanego czynu była poczytalna. Innymi słowy, czy rozważając wymierzenie kary za wspomniany czyn sąd jest obowiązany brać pod uwagę przesłankę płynącą z art. 31 § 1 Kodeksu karnego, bądź analogicznego art. 17 § 1 Kodeksu wykroczeń. W sprawie przedłożonej Rzecznikowi sąd wymierzył karę porządkową grzywny osobie, która w opinii biegłego psychiatry została zdiagnozowana jako cierpiąca na chorobę psychiczną. Na podstawie tego przypadku można zaryzykować tezę, że sądy nie postrzegają okoliczności z art. 31 § 1 Kodeksu karnego jako uniemożliwiających nałożenie jednej z kar porządkowych przewidzianych w art. 49 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Zdaniem Rzecznika wymierzenie kar porządkowych powinno być poprzedzone przypisaniem danej osobie ujemnej oceny z powodu zawinionego przez nią naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie.

Inf. 1-3/2004, str. 64

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

1. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości (22.04.2004 r.) poinformował, że ukaranie karą porządkową w ramach policji sesyjnej należy traktować jako odstąpienie od materialnych norm karnoprawnych w zakresie ustalania winy, w tym zasad dotyczących wyłączenia odpowiedzialności karnej zawartych w rozdziale III Kodeksu karnego, na rzecz odpowiedzialności opartej na idei bezprawności czynu, kiedy to sam fakt naruszenia prawa stanowi podstawę do zastosowania tego rodzaju środka przymusu. Wydaje się, iż intencją ustawodawcy było nadanie użytemu w art. 49 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych terminowi "winny" powszechnego rozumienia tego terminu jako "będący sprawcą lub przyczyną czegoś". Kary porządkowe stosowane są doraźnie i wyłącznie w następstwie zachowań podjętych na rozprawie lub posiedzeniu. Sąd orzekający ma pełną możliwość oceny zachowań osoby, za które została ona następnie ukarana. Wydaje się, że w wypadku wątpliwości co do stanu poczytalności takiej osoby, sąd kary porządkowej nie zastosuje. Zastosowanie tej kary ma charakter fakultatywny, ponadto postanowienie o ukaraniu karą porządkową, jako podlegające zaskarżeniu, wymaga uzasadnienia, co dodatkowo oddala obawę o zbyt pochopne jej stosowanie przez sąd.