Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

do Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w związku skargami wykładowców Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

W związku z wpływającymi do biura Rzecznika skargami wykładowców Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury – sędziów i prokuratorów – z którymi przerwano współpracę, jak twierdzą skarżący, bez wskazania przyczyny, Rzecznik wystąpił do Dyrektora Generalnego Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Skargi pochodzą od sędziów powołanych w latach 2018–2024 oraz prokuratorów awansowanych w latach 2015–2023. W związku z tym Rzecznik uważa, że zasadne jest wyjaśnienie pojawiających się wątpliwości prawnych w sposób generalny. Przepisy powszechnie obowiązującego prawa przewidują dwa kryteria doboru wykładowców KSSiP, tj. posiadanie specjalistycznej wiedzy z określonej dziedziny oraz posiadanie wiedzy i doświadczenia zawodowego i dydaktycznego dającego gwarancję należytego wykonywania powierzonej im. Obecnie kryteria powierzania zajęć regulują – poza art. 53 ustawy o KSSiP – dwa dokumenty, przy czym jedynie zarządzenie nr 375/2019 jest źródłem prawa, tj. aktem prawa wewnętrznego w rozumieniu art. 93 Konstytucji RP. Komunikat z 12 lipca 2024 r. nie jest aktem prawa wewnętrznego, o czym świadczy jego tytuł („Informacja”), brak przywołania podstawy ustawowej, a także fakt, że nie znowelizował on § 7 ust. 1 zarządzenia nr 375/2019, który wciąż określa ten sam katalog kryteriów. W konsekwencji nie jest jasne, jakie znaczenie prawne należy przypisywać stwierdzeniom zawartym w komunikacie, skoro nie są one zamieszczone w dokumencie będącym źródłem prawa. Jest to kwestia wymagająca wyjaśnienia zwłaszcza z uwagi na to, że – jak wynika ze skarg kierowanych do RPO – w praktyce dochodzi do zrywania współpracy z osobami, które dotychczas prowadziły zajęcia lub pełniły funkcję koordynatorów, bez podania przyczyny. Ponadto w świetle konstytucyjnych zasad określających hierarchię źródeł prawa akty prawa wewnętrznego powinny być zgodne z przepisami prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności z ustawami. Zasada ta tym bardziej odnosi się do dokumentów, które nie mieszczą się katalogu źródeł prawa. W związku z tym należy odnotować, że z art. 53 ust. 1 ustawy o KSSiP wynika, iż podstawowym kryterium powierzania zajęć wykładowcy jest posiadanie przez niego specjalistycznej wiedzy z określonej dziedziny oraz posiadanie wiedzy i doświadczenia zawodowego i dydaktycznego dającego gwarancję należytego wykonywania powierzonej funkcji. Wszelkie dodatkowe kryteria doboru wykładowców, które są zamieszczone w aktach podustawowych i innego rodzaju dokumentach, mogą być wyłącznie uszczegółowieniem i powinny posiadać bezpośredni związek z kryteriami określonymi na poziomie ustawy. W związku z tym – mając na uwadze treść skarg kierowanych do RPO – wyjaśnienia wymaga, czy w praktyce KSSiP sam fakt powołania sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym po nowelizacji z 8 grudnia 2017 r. jest traktowany jako okoliczność skutkująca automatycznym wykluczeniem takiej osoby z grona wykładowców KSSiP. Ponadto uznanie, że tego typu kryterium jest zgodne z ustawą, wymagałoby przedstawienia argumentów na rzecz tezy, iż osoby powołane na urząd sędziowski po wejściu w życie ww. nowelizacji nie dają – właśnie z tego powodu – gwarancji należytego wykonywania powierzonej im funkcji wykładowcy. Wykazanie tej okoliczności należałoby zaś skonfrontować z orzecznictwem europejskich i polskich sądów. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Dyrektora z prośbą o ustosunkowanie się kwestii podniesionych w niniejszym piśmie, a w szczególności prosiłbym o potwierdzenie, czy sam fakt powołania sędziego na wniosek KRS w składzie ukształtowanym ustawą nowelizującą z 8 grudnia 2017 r. jest okolicznością przesądzającą o tym, iż sędzia taki nie może pełnić funkcji wykładowcy w KSSiP. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na to pytanie Rzecznik prosi o uzasadnienie, czy – w ocenie Dyrektora – wprowadzenie tego kryterium w formie dokumentu niebędącego źródłem prawa znajduje podstawę w obowiązującym ustawodawstwie oraz orzecznictwie krajowym i europejskim.