zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie, w jakim nie przewidują zażalenia od postanowienia oddalającego wniosek o badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu z dnia 2025-03-04.
zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie, w jakim nie przewidują zażalenia od postanowienia oddalającego wniosek o badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu.
Materia braku zaskarżalności na postanowienia sądu w przedmiocie odmowy wyłączenia sędziego w sprawach karnych, jeszcze zanim pojawiła się podstawa kontroli niezawisłości i bezstronności sędziego na gruncie ustrojowej, wybrzmiewa od dawna również w sprawach kasacyjnych kierowanych do Biura Rzecznika.
Jak wynika z art. 42a § 14 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie nieuregulowanym przepisami tej ustawy do rozpoznania wniosku o badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, stosuje się odpowiednio w sprawach: cywilnych - przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego i zażalenia, natomiast w sprawach karnych - przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego. Oznacza to zatem, że na postanowienie zapadłe w zakresie kontroli bezstronności i niezawisłości sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy karnej, nie przysługuje zażalenie.
Weryfikacja niezawisłości i bezstronności sędziego następuje wobec sędziów wyznaczonych w sprawach karnych w procedurze jednoinstancyjnej, a strona nie ma możliwości zaskarżenia zażaleniem postanowienia oddalającego przedmiotowy wniosek złożony na podstawie art. 42a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych., inaczej niż ma to miejsce w sprawach cywilnych, stosownie do treści art. 3941a § 1 pkt 10 k.p.c., do innego składu sądu pierwszej instancji.
Podkreślić należy, że ustawodawca nie uzasadnił, dlaczego możliwość zaskarżenia dotyczy wyłącznie osób, które procedurę opisaną w art. 42a Prawa o ustroju sądów powszechnych uruchomiły na gruncie postępowania cywilnego. W odniesieniu do omawianego przepisu brak jest związku między kryterium zróżnicowania, a innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, które mogłyby uzasadniać odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Nie sposób zatem znaleźć usprawiedliwienia dla wprowadzenia zróżnicowania w zakresie zaskarżenia postanowienia, przy braku uzasadnienia wprowadzenia takiego kryterium, a z pewnością takim kryterium nie może zostać potraktowana chęć przezwyciężenia przewlekłości na gruncie tylko jednej z procedur. Wprowadzone zróżnicowanie ma charakter arbitralny i nie spełnia przesłanek dopuszczalności zróżnicowania.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich prawo do zaskarżania orzeczeń stanowi istotny element sprawiedliwości proceduralnej. Do istoty analizowanego prawa należy możliwość uruchomienia weryfikacji decyzji lub orzeczenia podjętego w pierwszej instancji, co stwarza perspektywę kontroli pierwszego rozstrzygnięcia i przeciwdziałania tym samym arbitralności i utrwalaniu pomyłek. Ustawodawca ma więc obowiązek nie tylko zapewnić stronie prawo wniesienia środka zaskarżenia od orzeczenia lub decyzji wydanych w pierwszej instancji, lecz także umożliwić organowi rozpatrującemu środek zaskarżenia merytoryczną ocenę prawidłowości rozstrzygniętej sprawy.