Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Do Ministra Sprawiedliwości w sprawie decyzji prezesów sądów w przedmiocie podziału czynności, skutkujących nadmiernym obciążeniem referendarzy sądowych pracą orzeczniczą.

W związku z wpływającymi do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wnioskami referendarzy sądowych skarżących się na arbitralne, ich zdaniem, decyzje prezesów sądów w przedmiocie podziału czynności, skutkujących nadmiernym obciążeniem pracą orzeczniczą, Rzecznik Praw Obywatelskich wystosował wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości. Z Prawa o ustroju sądów powszechnych wynika, że jedynie sędziom i asesorom sądowym przysługuje prawo do zaskarżenia do Krajowej Rady Sądownictwa zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie podziału czynności. A contrario takie uprawnienie nie przysługuje referendarzom sądowym. Prawo pracy zapewnia wszystkim pracownikom pewną minimalną ochronę przed niekorzystnymi zmianami zakresu obowiązków, którzy nie muszą się na nią zgodzić. Referendarze zaś niewątpliwie mają status pracownika, a mimo to nie przysługuje mu pracownicze prawo do ochrony przed arbitralną zmianą zakresu obowiązków. Konsekwencją obecnego stanu prawnego jest nietypowa sytuacja, w której pracodawca (prezes sądu) ma nieograniczoną swobodę w kształtowaniu zakresu obowiązków pracowników (referendarzy). Teoretycznie granice te wyznaczają przepisy prawa, ale są one na tyle ogólne, że i tak pozostawiają prezesowi szeroką sferę dyskrecjonalności, a ponadto w razie ich przekroczenia nie istnieje środek prawny umożliwiający kontrolę legalności zarządzenia prezesa. W przypadku zwykłego pracownika istotna zmiana zakresu jego obowiązków jest możliwa jedynie za jego zgodą, względnie bez jego, ale wówczas: pracodawca musi należycie uzasadnić wypowiedzenie zmieniające, liczyć się z ograniczeniami czy zakazami wypowiadania umów pracownikom szczególnie chronionym, a pracownik może odwołać się od wypowiedzenia zmieniającego do sądu Pracy. Dodatkowo, choć praktyka w tym zakresie nie jest jasna, to wydaje się, że pracownicy sądu mają zapewnioną dodatkową ścieżkę odwoławczą. W przypadku przeniesienia lub zlecenia im wykonywania innej pracy przez przełożonego mają zapewnione prawo do odwołania się do kierownika organu nadrzędnego. Z powyższego wynika, że w zakresie sposobu kształtowania zakresu obowiązków służbowych referendarze nie tylko są gorzej traktowani niż sędziowie i asesorzy sądowi, ale także gorzej niż pracownicy sądu. W przekonaniu Rzecznika taki stan rzeczy stanowi nierówne traktowanie referendarzy względem innych pracowników. Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o zainicjowanie prac nad nowelizacją przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych poprzez zapewnienie referendarzom możliwości odwołania się od decyzji prezesa sądu w przedmiocie zmiany podziału czynności.