Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie nowych zasad wypłaty w przypadku zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych, zwanych rentą wdowią z dnia 2024-11-27.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie nowych zasad wypłaty w przypadku zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych, zwanych rentą wdowią.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają liczne skargi dotyczące przewidzianych na mocy ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw nowych zasad wypłaty w przypadku zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych, zwanych rentą wdowią.
W świetle aktualnie obowiązujących regulacji generalną zasadą jest, że w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń emerytalno-rentowych wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Dlatego po śmierci małżonka osoba owdowiała może zachować swoje świadczenie emerytalno-rentowe albo z niego zrezygnować i wybrać rentę rodzinną po zmarłym. W tym zakresie nastąpi jednak zmiana, nowelizacja wprowadza bowiem tzw. rentę wdowią, czyli nową regułę zbiegu prawa do renty rodzinnej z uprawnieniami do innych wskazanych w ustawie świadczeń emerytalno-rentowych. Znowelizowane przepisy wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2025 r., jednak pierwsze wypłaty nastąpią dopiero od 1 lipca 2025 r.
Wprowadzone nowe regulacje dotyczące wypłaty świadczeń w zbiegu zwane rentą wdowią, mają szczególny charakter dopuszczając w ściśle określnych przypadkach wypłatę dwóch świadczeń: jednego w całości, a drugiego w ograniczonej wysokości (początkowo 15%, a następnie 25%), przewidując maksymalną sumę wypłacanych świadczeń w zbiegu. Jeśli renta rodzinna lub własne świadczenie będzie wyższe od kwoty limitu, nadal wypłacane będzie jedno ze świadczeń – wyższe lub wybrane. Ustawodawca zastrzegł jednocześnie, ograniczając zakres podmiotowy wprowadzanych rozwiązań, że osoba uprawniona będzie miała prawo do wypłaty renty wdowiej w przypadku: osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn, pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka, nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Ponadto prawo to ustanie z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.
Należy zaznaczyć, że wprowadzone rozwiązania dotyczące renty wdowiej stanowią realizacją licznych postulatów kierowanych również do RPO w tym względzie. Ustawa nowelizująca została uchwalona w wyniku rozpatrywania obywatelskiego projektu. Uzasadniając proponowane rozwiązania podkreślano, że celem projektu jest zapobieżenia ekonomicznej degradacji gospodarstw domowych emerytów i rencistów wskutek śmierci małżonka. Tymczasem, w trakcie prac legislacyjnych znacznie zmodyfikowano proponowane rozwiązania dotyczące renty wdowiej nie tylko poprzez ograniczenie sumy pobranych w zbiegu świadczeń do kwoty trzykrotnej najniższej emerytury, czy wskaźników procentowych drugiego świadczenia, lecz również poprzez ograniczenie zakresu podmiotowego wprowadzonych rozwiązań. Większość kierowanych do Rzecznika skarg kwestionuje wprowadzenie wymogu nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Skarżący zwracają przy tym uwagę, że sam wiek uprawniający do nabycia prawa do renty rodzinnej w systemie powszechnym i rolniczym zarówno dla wdowy, jak i wdowca wynosi 50 lat. A uprawnienie do tego świadczenia w niższym wieku można nabyć również w związku z wystąpieniem niezdolność do pracy czy sprawowaniem opieki na dziećmi. Nie każdy zatem wdowiec lub wdowa uprawniony do renty rodzinnej, choćby był uprawniony do świadczenia w najniższej wysokości będzie adresatem nowych zasad zbiegu. Skarżący powołują się na naruszenie konstytucyjnej zasady równości przy określaniu zakresu podmiotowego wprowadzanych regulacji dotyczących renty wdowiej, wskazując na dowolności przyjętego kryterium nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Należy również wspomnieć, że w części skarg kwestionowane są ograniczenia wysokości sumy wypłacanych świadczeń w zbiegu do 3-krotności najniższej emerytury oraz wskaźników procentowych 15% i 25%. Ograniczenia te, na co wskazują wnioskodawcy, w zasadniczy sposób odbiegają od tych proponowanych w projekcie obywatelskim.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o zajęcie stanowiska w stosunku do tych zarzutów formułowanych w skargach kierowanych do Rzecznika.