Wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej w sprawie systemowego wsparcia uczniów z niepełnosprawnościami z dnia 2024-09-02.
Wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej w sprawie systemowego wsparcia uczniów z niepełnosprawnościami.
Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. W związku z tym Rzecznik analizuje również sytuację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz ich rodziców w kontekście realizacji prawa do edukacji włączającej.
W ramach niezależnych badań dotyczących dyskryminacji, w 2022 r. RPO zrealizował badanie społeczne pn. "Dostępność edukacji dla uczniów z niepełnosprawnościami w kontekście wsparcia ze strony nauczyciela współorganizującego, pomocy nauczyciela oraz asystenta osobistego". Celem było ustalenie zakresu wsparcia, jakiego potrzebują uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, by zapewnić im efektywną realizację prawa do edukacji oraz identyfikacja trudności i barier. Efektem są rekomendacje mające na celu wypracowanie rozwiązań na rzecz uruchomienia wsparcia asystenckiego dla uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolach i szkołach z uwzględnieniem postanowień Konwencji.
Rzecznik wskazał m.in., że konieczne wydaje się systemowe uregulowanie stanowiska asystenta ucznia ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi w sposób podobny jak w przypadku nauczyciela wspomagającego i pomocy nauczyciela. Powinno też zostać uregulowane wykonywanie czynności pielęgnacyjno-medycznych. Ponadto, asystent powinien mieć dostęp do dokumentacji ucznia oraz brać udział w pracach zespołu dokonującego wielospecjalistycznej oceny jego funkcjonowania.
Wyzwaniem pozostaje zbyt długi czas oczekiwania na uzyskanie diagnozy o szczególnych potrzebach edukacyjnych, co wynika z dużego obciążenia publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Rodzi to również ryzyko obniżenia jakości treści orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego. Należy podjąć działania w celu skrócenia czasu oczekiwania na diagnozę, a także wprowadzenie modelu uwzględniającego obserwację dziecka podczas uzyskiwania diagnozy w jego środowisku, czyli w szkole.
Zasadne jest również ograniczenie liczebności klas i zmniejszenie procentowego udziału uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi w oddziałach klasowych. Jednocześnie konieczne jest włączanie uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi w życie szkoły. Wskazane byłoby wdrożenie właściwych procedur określających sposób działania w przypadku wystąpienia dyskryminacji.
Należy też podjąć kroki dla promowania współpracy pomiędzy szkołą a rodzicami dziecka ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Na każdym etapie edukacyjnym należy zapewnić realną możliwość wyboru szkoły przez rodziców uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi oraz na bieżąco konsultować sposób i formy kształcenia ich dziecka. Należy całkowicie wyeliminować przypadki nacisku na rodziców w sprawie wyboru lub zmiany szkoły.
Wyzwaniem pozostaje odpowiednia organizacja i dostosowanie zajęć wychowania fizycznego. Najczęściej uczniowie ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi są z nich wyłączani. Jednocześnie nie funkcjonują właściwie żadne zajęcia z zakresu rozwoju fizycznego, dostosowane do potrzeb uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Wyjątek stanowi integracja sensoryczna dostępna w nielicznych placówkach oraz zajęcia z rehabilitantem.
Konieczne jest także sukcesywne eliminowanie barier architektonicznych, kierując się zasadami uniwersalnego projektowania i racjonalnego dostosowania, polegającego na wprowadzeniu wszelkich koniecznych adaptacji i modyfikacji, niepociągających za sobą nieproporcjonalnych utrudnień.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o analizę zgłoszonych uwag oraz rozważenie podjęcia działań w celu wdrożenia rekomendacji.