Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie nieprawidłowości w postępowaniu z cudzoziemcami zatrzymanymi na polskiej granicy z dnia 2024-09-09.
Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie nieprawidłowości w postępowaniu z cudzoziemcami zatrzymanymi na polskiej granicy.
Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają informacje dotyczące nieprawidłowości w postępowaniu z cudzoziemcami zatrzymanymi/ujętymi przez funkcjonariuszy Placówek Straży Granicznej, we właściwości których pozostaje ochrona granicy państwowej z Republiką Białorusi.
Z informacji tych wynika, że pełnomocnicy cudzoziemców nie są dopuszczani do udziału w czynnościach prowadzonych wobec ich mocodawców, nie są doręczane im też pisma i rozstrzygnięcia ich dotyczące. Ponadto funkcjonariusze Straży Granicznej kwestionują wiarygodność deklaracji woli ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce, które cudzoziemcy posiadają przy sobie przy zatrzymaniu/ujęciu, co często skutkuje zawróceniem do linii granicy osób, które deklarowały ustnie i pisemnie zamiar ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce. Nieprawidłowości te zostały potwierdzone w toku wizytacji przeprowadzonych przez pracowników Biura RPO w wybranych Placówkach SG w lipcu i sierpniu bieżącego roku.
W niektórych przypadkach wynika to z zakwestionowania przez organ Straży Granicznej prawidłowości udzielonego pełnomocnictwa. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pełnomocnicy nie są dopuszczani do udziału w czynnościach nawet jeżeli ich umocowanie do reprezentacji cudzoziemca nie budzi wątpliwości.
Rzecznik zaznaczył, że na organie spoczywa obowiązek zawiadamiania pełnomocnika o czynnościach, wzywania do udziału w nich oraz doręczania wszystkich pism, a pominięcie przez organ pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym. Postępowanie przeprowadzone z naruszeniem ogólnej zasady udziału strony w postępowaniu jest postępowaniem wadliwym w zakresie ciążącego na organie obowiązku zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu. Wada ta, ujawniona w postępowaniu odwoławczym, stanowi podstawę do uchylenia decyzji organu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, może stanowić również przesłankę wznowienia postępowania administracyjnego.
Kolejnym problemem sygnalizowanym w kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich skargach jest zawracanie cudzoziemców do linii granicy RP, pomimo wyrażania przez nich - pisemnie i ustnie, już w momencie zatrzymania/ujęcia - deklaracji o zamiarze ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP. Posiadane przez cudzoziemców podczas ujęcia/zatrzymania podpisane przez cudzoziemców oświadczenia o zamiarze ubiegania się o ochronę międzynarodową na terytorium RP oraz ich ustne deklaracje, poddawane są dodatkowej weryfikacji w toku czynności prowadzonych już w Placówkach SG, do których nie są dopuszczani pełnomocnicy cudzoziemców.
Szczególnie niepokojące są sytuacje, w których cudzoziemcy przy ujęciu/zatrzymaniu deklarują ustnie i pisemnie wolę ubiegania się o ochronę na terytorium Polski, a następnie po przeprowadzeniu czynności kontrolno-weryfikacyjnych w Placówce SG wydawane są wobec nich postanowienia o opuszczeniu terytorium RP, na których widnieje adnotacja o odmowie złożenia podpisu przez cudzoziemca. Zdarza się również, że cudzoziemcy, wobec których wydawane są ww. postanowienia, odmawiają podpisania oświadczenia o braku zamiaru ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w oświadczeniach tych jako kraj docelowy wskazują Polskę. Powyższa praktyka stoi w sprzeczności ze standardami Konwencji genewskiej oraz stanowi naruszenie art. 18 Karty Praw Podstawowych UE, art. 56 Konstytucji i przepisów ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony międzynarodowej.
Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o odniesienie się do wyżej opisanych kwestii.