Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie praktyki nieinformowania skazanego o planowanym terminie rozpoczęcia wykonywania kary pozbawienia wolności.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się wieloletni funkcjonariusz Policji, do którego zadań należy realizowanie doprowadzeń skazanych do jednostek penitencjarnych na polecenie sądów. Wnioskodawca zwrócił uwagę Rzecznika na niefortunne skutki nowelizacji art. 79 k.k.w. wprowadzonej ustawą o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.

Wskazany art. 79 k.k.w. uprzednio regulował doprowadzenie skazanego do odbycia kary pozbawienia wolności w ten sposób, że sąd wyznaczał termin, w jakim skazany ma się stawić w areszcie śledczym położonym najbliżej jego stałego miejsca zamieszkania. Dopiero w przypadku niedotrzymania przez skazanego terminu stawiennictwa sąd polecał doprowadzenie go przez funkcjonariuszy Policji. Jako wyjątek art. 79 § 1 k.k.w. przyznawał sądowi możliwość polecenie doprowadzenia skazanego do aresztu śledczego bez wezwania.

W wyniku nowelizacji z dnia 5 sierpnia 2022 r. zasadą stało się natomiast polecanie przez sąd zatrzymania i doprowadzenia skazanego bez uprzedniego wyznaczenia terminu stawiennictwa. Jedynie w uzasadnionym wypadku, jeżeli dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego uzasadniają przypuszczenie, że skazany stawi się na wezwanie, na wniosek skazanego sąd może odstąpić od domyślnego sposobu postępowania i wezwać go do samodzielnego stawienia się w wyznaczonym terminie w areszcie śledczym.

Zmianie art. 79 k.k.w. przyświecała chęć zapobieżenia ukrywaniu się skazanych, którzy podejmują niekiedy zachowania mające na celu uniknięcie odbycia kary pozbawienia wolności po otrzymaniu wezwania do stawienia się w wyznaczonym terminie w areszcie śledczym, czemu sprzyja możliwość swobodnego przemieszczania się po terytorium Unii Europejskiej. Co więcej, powyższa zmiana spowodowała niespójność systemową na tle zasad wykonywania kary grzywny i kary ograniczenia wolności. Wydaje się więc, że w myśl zasady podmiotowego traktowania skazanego także przy wymierzeniu bezwzględnej kary pozbawienia wolności co do zasady powinno się wzywać skazanego do stawienia się w areszcie śledczym w określonym terminie.

Należy ponadto mieć na względzie trudności z prowadzeniem bieżących spraw życiowych. Jak wskazuje wnioskodawca, brak wiedzy po stronie skazanego o planowanym terminie rozpoczęcia wykonywania kary pozbawienia wolności w sposób znaczny utrudnia mu uprzednie uporządkowanie spraw rodzinnych i zawodowych, to zaś może mieć negatywny wpływ na jego sytuację po opuszczeniu jednostki penitencjarnej i utrudniać reintegrację społeczną.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia inicjatywy legislacyjnej, która przywracałaby brzmienie art. 79 k.k.w. sprzed nowelizacji.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 19 września 2024 r. poinformowała, że prace legislacyjne dotyczące nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego są prowadzone przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego. Niemniej Minister Sprawiedliwości w pełni podziela zapatrywania Rzecznika, dotyczące niespójności systemowej na tle zasad wykonywania kary grzywny i ograniczenia wolności, które spowodowała nowelizacja art. 79 Kodeksu karnego wykonawczego oraz dostrzega także, iż liczba skazanych, którzy nie stawili się do odbywania kary utrzymuje się na poziomie sprzed wejścia w życie nowelizacji, co potwierdza brak efektywności przyjętego rozwiązania. Dodatkowo brak wiedzy po stronie skazanego o planowanym terminie rozpoczęcia odbywania kary utrudnia mu uporządkowanie spraw zawodowych i rodzinnych, a także często uniemożliwia złożenie wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności bądź o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego.