Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego zbadania zgodności z Konstytucją przepisu Kodeksu wykroczeń. (sygn z dnia 2024-08-13.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego zbadania zgodności z Konstytucją przepisu Kodeksu wykroczeń. (sygn. akt P 8/24)
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w przedmiotowym postępowaniu i wniósł o stwierdzenie, że: art. 87 § 1 ustawy - Kodeks wykroczeń w zakresie, w jakim nie określa precyzyjnie znamienia "stanu po użyciu podobnie działającego środka", jest niezgodny z art. 2 Konstytucji oraz z art. 42 ust. 1 Konstytucji.
Rzecznik wskazał, w odniesieniu do zarzutu kolizji zaskarżonego przepisu art. 87 § 1 k.w. z art. 2 Konstytucji w aspekcie zasad proporcjonalności, że pytający sąd słusznie kwestionuje kryminalizację za pomocą art. 87 § 1 k.w. zachowania polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego przez kierującego, w którego organizmie znajduje się inna substancja psychoaktywna o stężeniu niemogącym w żaden sposób zaburzać zdolności psychomotorycznych, w tym metabolitów niemających właściwości psychoaktywnych, których obecność sprawdzana jest w testach na użycie substancji zawierających związki psychoaktywne. Przyjęcie zatem, że dla realizacji znamion wykroczenia z art. 87 § 1 k.w. wystarczające jest, aby stan sprawcy wskazywał, że w przeszłości wprowadził on do organizmu substancję zawierającą związki psychoaktywne mogące zaburzać zdolności psychomotoryczne, która to substancja była w chwili prowadzenia pojazdu w formie nieaktywnej, przesądza o tym, że art. 87 § 1 k.w. jest sprzeczny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą demokratycznego państwa prawnego u wywodzoną z niej zasadą proporcjonalności w zakresie tak szeroko ujętego pola kryminalizacji, które nie wykazuje związków z ochroną dobra prawnego w postaci ochrony bezpieczeństwa i porządku w komunikacji.
Kryminalizacja za pomocą art. 87 § 1 k.w. zachowań, które nie są w żadnym stopniu społecznie szkodliwe z punktu widzenia wskazanych dóbr prawnych nie spełnia standardu kryminalizacji nałożonego na ustawodawcę przez art. 2 Konstytucji. Brak jest bowiem w Kodeksie wykroczeń unormowania bliźniaczego do art. 1 § 2 k.k., a tym samym element materialny wykroczenia nie pozwala na odmienne tratowanie rozmaitych czynów realizujących znamiona art. 87 § 1 k.w. z uwzględnieniem stopnia ich społecznej szkodliwości, w szczególności zaś „dolnego progu”, jaki w tym zakresie dla przestępstw wyznacza art. 1 § 2 k.k.
RPO zwrócił uwagę, że znamię opisujące stan sprawcy, będącego w stanie po użyciu „podobnie działającego środka”, a zawartego w art. 87 § 1 k.w., obejmuje otwarty katalog substancji odurzających, niewątpliwie szerszy niż ten, który jest ujęty w u.p.n. Nadto stan „po użyciu podobnie działającego środka”, o którym mowa w art. 87 § 1 k.w. oraz „stan pod wpływem środka odurzającego”, o którym mowa w art. 178a § 1 k.k., uniemożliwia dyferencjację znamion obu typów czynów zabronionych, zarówno co do rodzaju substancji, jak i jej ilości, a także realnego wpływu na prowadzenie pojazdu mechanicznego. Wskazać także należy, że zarówno judykatura, jak i doktryna nie podjęły się próby klaryfikacyjnej interpretacji znamienia „po użyciu podobnie działającego środka” z art. 87 § 1 k.w. oraz wskazania spójnych desygnatów tak sformułowanego zwrotu.
Ustawodawca dokonał tego rodzaju precyzyjnych rozgraniczeń w przypadku znamienia „stanu po użyciu alkoholu” z art. 87 § 1 k.w. oraz „stanu nietrzeźwości” z art. 178a § 1 k.k., oznaczając je odpowiednio stężeniem alkoholu we krwi od 0,2 do 0,5 promila (albo od 0,1 do 0,25 mg w 1 dm3) oraz powyżej 0,5 promila (albo powyżej 0,25 mg w 1 dm3). W tym względzie wskazać należy, że Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, iż stanowienie przepisów niejasnych i wieloznacznych jest naruszeniem Konstytucji ze względu na sprzeczność z zasadą państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji albo zasadą określania ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw.
Z powyższych względów art. 87 § 1 k.w. można postawić zarzut naruszenia zasady nullum poena sine lege stricta leżącej u podstaw konstytucyjnej zasady państwa prawnego z art. 2 Konstytucji i z art. 42 ust. 1 Konstytucji, gdyż nie spełnia on wymogu wystarczającej precyzyjności.