Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie opłaty za brak obowiązkowego ubezpieczenia OC z dnia 2024-07-31.
Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie opłaty za brak obowiązkowego ubezpieczenia OC.
Na kanwie spraw indywidualnych badanych w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich wyłonił się szereg istotnych problemów związanych z postępowaniami w sprawach umorzeń lub udzielenia ulg w spłacie opłat karnych za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów orzekanych na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (dalej jako: "u.u.o." bądź "Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych"). Mianowicie, do Rzecznika bardzo często zwracają się obywatele, którzy w trybie art. 90 ust. 1 u.u.o. zostali wezwani do uiszczenia opłaty karnej za brak ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz którym Zarząd Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (dalej jako: " Zarząd UFG") odmówił umorzenia tych opłat lub udzielenia ulgi w ich spłacie.
Pierwszym i najważniejszym zgłaszanym przez obywateli w powyższym zakresie problemem jest brak możliwości zaskarżenia ww. decyzji Zarządu UFG. Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 5 statutu Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (dalej jako: "Statut UFG") oraz wydanego na jego postawie § 8 ust. 5 Regulaminu umarzania wierzytelności Funduszu z tytułu opłat, odstępowania od dochodzenia zwrotów wypłaconych świadczeń i poniesionych kosztów (roszczeń regresowych) oraz udzielania ulg w ich spłacie, decyzje w sprawie umorzenia wierzytelności lub udzielenia ulgi w jej spłacie rodzaju są ostateczne. Taki stan rzeczy, w ocenie RPO, wywołuje wątpliwości pod kątem zgodności wymienionych regulacji z art. 2, art. 7, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej.
Obywatele skarżą się także na bardzo długi czas rozpatrywania wniosków o umorzenie opłaty lub udzielnie ulgi w jej spłacie. Tymczasem czas postępowania, z punktu widzenia praw obywateli, ma w tych przypadkach znaczenie kluczowe, skoro zgodnie z art. 91 ust. 2 u.u.o., złożenie przedmiotowego wniosku nie wstrzymuje egzekucji opłaty karnej. Przewlekłość działania organów UFG nierzadko czyni więc uprawnienie do domagania się umorzenia opłaty lub udzielenia ulgi w jej spłacie uprawnieniem jedynie fasadowym.
Obywatele podnoszą również, że organy UFG z reguły odmawiają umorzenia opłaty lub udzielenia ulgi w jej spłacie, pomimo wykazania, ich zdaniem, wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej i materialnej, w której się znajdują. Wrażenie automatyzmu w podejmowaniu decyzji odmownych, jak opisują obywatele, potęguje fakt, że decyzje Zarządu UFG w tego rodzaju sprawach uzasadniane są bardzo skrótowo.
We wnioskach kierowanych do Rzecznika bardzo często sygnalizowany jest problem wysokości opłat karnych. Są one bowiem ustalane w oparciu o wskaźnik wynagrodzenia minimalnego za pracę, którego tendencja wzrostowa w ostatnich latach jest o wiele większa niż miało to miejsce w przeszłości. Tak wysokie kary, w połączeniu ze wskazaną wyżej tendencją do odmowy ich umarzania lub miarkowania w sytuacjach przewidzianych w Ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych oraz Statucie UFG, skutkuje, że obywatele postrzegają opłaty karne jako nadmiarowe i niesprawiedliwe. Często wskazują, że opłata ta przewyższa ich dochody, a czasami też wartość pojazdu. Odczucia te pogłębia z reguły szczegółowo opisywany brak winy w przedłużeniu obowiązkowego ubezpieczenia OC, spowodowany m.in. chorobą, nierzadko połączoną z hospitalizacją.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska co do opisanych problemów oraz o rozważenie zainicjowania stosownych zmian legislacyjnych w celu ich wyeliminowania.