Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie problemów osób dysponujących książeczkami mieszkaniowymi.

Od wielu lat Rzecznik Praw Obywatelskich prowadzi korespondencję z podmiotami odpowiedzialnymi za politykę mieszkaniową państwa w sprawie nadal nierozwiązanego problemu książeczek mieszkaniowych.

Z napływających do Rzecznika skarg od obywateli wynika, że nadal znacząca grupa posiadaczy książeczek mieszkaniowych nie może zrealizować posiadanych od kilkudziesięciu lat książeczek mieszkaniowych z wykorzystaniem premii gwarancyjnej. Nie jest bowiem w stanie spełnić żadnej z ustawowo określonej (w zamkniętym katalogu) czynności, uprawniającej do otrzymania premii, pomimo tego, że pozyskane środki finansowe miałyby być przeznaczone na cele mieszkaniowe. W ocenie Rzecznika istniejący katalog zdarzeń uprawniających do uzyskania premii gwarancyjnej uległ wyczerpaniu, co skutkuje tym, że nadal ponad milion (według danych z lat 2018-2019) właścicieli książeczek mieszkaniowych nie może ich zrealizować, a roczna liczba likwidowanych książek mieszkaniowych była znikoma i systematycznie malała. Zdaniem Rzecznika niezbędne jest podjęcie ze strony państwa odpowiednich działań zmierzających do definitywnego rozwiązania przedstawionego problemu.

Z dniem 19 stycznia 2021 r. weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa (dalej jako: "ustawa zmieniająca"). Ustawą tą m.in. poszerzono katalog czynności uprawniających do wypłaty premii oraz wprowadzono mechanizm rejestracji książeczki mieszkaniowej w banku prowadzącym obsługę rachunku. Zgodnie z tym przepisem książeczka mieszkaniowa podlega rejestracji. Rejestracji dokonuje, na wniosek jej właściciela, bank prowadzący obsługę rachunków wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych. W przypadku zarejestrowania książeczki do 31 grudnia 2022 r. - zasady jej likwidacji i wypłaty premii gwarancyjnej nie uległy zmianie. Jeśli natomiast książeczka zostanie zarejestrowana po tym terminie, jej właściciel uzyska uprawnienie do złożenia wniosku o jej likwidację i wypłatę premii gwarancyjnej dopiero w dniu 1 stycznia roku następującego po roku rejestracji tej książeczki. W art. 34 ustawy zmieniającej, ustawodawca nałożył na bank prowadzący obsługę rachunków wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych wystawionych do dnia 23 października 1990 r.

Z uzasadnienia projektu ustawy zmieniającej wynika, że wprowadzony mechanizm rejestrowania w banku książeczki mieszkaniowej miał pozwolić na zweryfikowanie liczby rzeczywiście istniejących książeczek i oszacowanie kwoty łącznych zobowiązań budżetowych, które wynikać mogą z faktycznie "czynnych" rachunków. Według uzasadnienia projektu tej ustawy, uzyskane od banku informacje dotyczące liczby faktycznie istniejących książeczek wraz z oszacowaną kwotą potencjalnych łącznych zobowiązań budżetowych miały być podstawą dla przeprowadzenia w II połowie 2023 r. przez właściwego do spraw mieszkalnictwa ministra całościowej analizy programu, w tym dotyczącej możliwości podjęcia dalszych rozwiązań w celu przyspieszenia realizacji procesu likwidacji książeczek mieszkaniowych.

Biorąc od uwagę powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przekazanie informacji o uzyskanej z banku liczbie zarejestrowanych i niezlikwidowanych książeczek mieszkaniowych oraz czy dokonana została zapowiadana analiza dotycząca możliwości podjęcia dalszych działań zmierzających do przyspieszenia realizacji procesu likwidacji książeczek mieszkaniowych.