Wystąpienie do Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie problemów z uzyskaniem, przywróceniem lub ponownym nadaniem statusu UKR z dnia 2024-06-20.
Wystąpienie do Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie problemów z uzyskaniem, przywróceniem lub ponownym nadaniem statusu UKR.
Od pierwszych dni po wybuchu konfliktu zbrojnego w Ukrainie Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje sytuację ukraińskich uchodźców wojennych przybywających do Polski. Niezmiennie duża liczba skarg kierowanych do Biura Rzecznika dotyczy problemów z uzyskaniem, przywróceniem lub ponownym nadaniem statusu UKR i utratą związanych z tym statusem uprawnień, wynikających z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
W pierwszej kolejności RPO zwrócił uwagę na problemy związane z brakiem możliwości jednoczesnego korzystania z ochrony czasowej na terenie więcej niż jednego z państw członkowskich UE. Ze skarg kierowanych do Rzecznika wynika, że w niektórych przypadkach uchodźcom z Ukrainy odmawia się nadania statusu UKR pomimo ich rezygnacji z korzystania z ochrony czasowej na terenie innego państwa członkowskiego UE. Powyższa praktyka wydaje się być niezgodna z wytycznymi opublikowanymi przez Komisję Europejską. Wielu uchodźców wyjeżdża do Ukrainy w celu uzyskania nowego dokumentu, najczęściej paszportu. W tej sytuacji przekroczenie granicy na kierunku wyjazdowym z Polski jest odnotowywane na podstawie starego dokumentu, natomiast podczas powrotu do Polski cudzoziemcy posługują się nowym dokumentem wydanym w Ukrainie. Wówczas często informacja o powrocie obywatela Ukrainy do Polski nie zostaje odnotowana w rejestrze obywateli Ukrainy, a z danych umieszczonych w rejestrze wynika, że cudzoziemiec wyjechał z terytorium RP na okres powyżej 30 dni, co powoduje utratę statusu UKR i związanych z nim uprawnień. Ze względu na brak wystarczającej znajomości zasad postępowania w przypadku utraty lub odmowy nadania statusu UKR podejmowane przez obywateli Ukrainy próby jego uzyskania, przywrócenia lub ponownego nadania są często czasochłonne.
W kontekście problemów obywateli Ukrainy związanych z przekraczaniem granicy RP warto także zwrócić uwagę na kwestie dotyczące elektronicznego dokumentu Diia.pl. Ze skarg skierowanych do Biura RPO wynika, że po uzyskaniu zezwolenia na pobyt przez obywatela Ukrainy, którego pobyt na terytorium RP był wcześniej legalny na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, traci on możliwość posługiwania się dokumentem elektronicznym Diia.pl, nawet jeśli beneficjentem ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy wciąż jest jego dziecko. Rodzic traci więc jednocześnie dostęp do dokumentu cyfrowego swojego dziecka. RPO zwrócił uwagę, że wydawanie jedynie w formie elektronicznej dokumentu potwierdzającego legalność pobytu w Polsce i uprawniającego do przekraczania granicy może sprawiać trudności nie tylko dla małoletnich cudzoziemców, ale także dla osób z niektórymi niepełnosprawnościami czy osób starszych. Wśród uchodźców z Ukrainy przyjeżdżających do Polski znajdują się osoby o różnym poziomie kompetencji cyfrowych, w tym także te wykluczone cyfrowo. Należy wskazać, że w przypadku problemów z dostępem do internetu lub awarii aplikacji nie przewidziano innej możliwości udowodnienia przez obywateli Ukrainy, że przebywają w Polsce legalnie i są objęci ochroną czasową.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o odniesienie się do opisanych kwestii.