Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie zastrzeżeń odnośnie znowelizowanych przepisów ustawy o działalności leczniczej.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi dotyczące znowelizowanych przepisów ustawy o działalności leczniczej, które poszerzają uprawnienia kierowników podmiotów leczniczych w zakresie stosowania monitoringu wizyjnego w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Wnioskodawcy wyrażają zastrzeżenia wobec znowelizowanego art. 23a ustawy o działalności leczniczej jako nadmiernie ingerującego w prawo do prywatności i ochronę danych osobowych pacjentów. Co również istotne, znowelizowane przepisy umożliwiają nagranie obrazu uzyskanego w wyniku monitoringu zawierającego dane osobowe i określają okres ich przechowywania nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia nagrania (art. 23a ust. 2 ustawy o działalności leczniczej).

Należy zauważyć, że dotychczasowe regulacje, wynikające z art. 23a ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej ograniczały możliwość zastosowania monitoringu w pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne do określonych w odrębnych przepisach przypadków, np. zgodnie z przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej kamery mogą być instalowane w pomieszczeniach zespołu porodowego, oddziału dziecięcego, psychiatrycznego, anestezjologii. Ponadto monitorowanie tych pomieszczeń rozumiane było jako możliwość bieżącego podglądu bez nagrywania, chyba że nagranie zgodnie ze wskazaniami wiedzy medycznej stanowić ma część dokumentacji medycznej.

Wnioskodawcy sygnalizują, że dodany art. 23a ust. 1 pkt 3 ustawy o działalności leczniczej pozostawia zbyt dużą swobodę decyzyjną kierownikowi podmiotu leczniczego w odniesieniu do zastosowania monitoringu wizyjnego w pomieszczeniu, w którym udzielane są świadczenia zdrowotne. Jednocześnie wskazują, że przepis ten nie określa przesłanek zastosowania monitoringu (np. przesłanki konieczności), a także nie pozostawia pacjentom możliwości odmowy wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego w pomieszczeniu monitorowanym, przez co naraża pacjentów na ryzyko naruszenia ich prawa do intymności, godności i prywatności. Wskazywane są także uwagi dotyczące dostępu do nagrań obrazu uzyskanego z monitoringu, który przewidziany jest aktualnie dla personelu technicznego i ochrony, a nie personelu medycznego.

Rzecznik wskazał, że wykorzystywanie monitoringu wizyjnego w podmiotach leczniczych trzeba uznać za istotną ingerencję w prawo do prywatności pacjenta. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Jak stanowi art. 30 Konstytucji, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Skierowany do władzy publicznej nakaz poszanowania godności człowieka z art. 30 Konstytucji, wymaga zaś zapewnienia "możliwie najskuteczniejszej i najszerszej" ochrony wolności i praw konstytucyjnych oraz usuwania naruszeń tych praw.

Dodatkowo należy zauważyć, że analizowana regulacja ustawy o działalności leczniczej odnosi się także do pracowników podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Gwarancje poszanowania godności i dóbr osobistych pracownika reguluje zaś art. 111 ustawy - Kodeksu pracy.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie RPO wskazane regulacje dopuszczające możliwość zastosowania monitoringu wizyjnego w każdym pomieszczeniu, w których udzielane są świadczenia zdrowotne, wskazanym przez kierownika podmiotu leczniczego, budzą uzasadnione wątpliwości z perspektywy proporcjonalności dopuszczalnych ograniczeń prawa do prywatności i ochrony danych osobowych.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o odniesienie się do przedstawionych powyżej zastrzeżeń, będących przedmiotem skarg obywateli.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 3 lipca 2024 r. podkreślił, że przesłanką do zmiany przepisów było zwiększenie poziomu bezpieczeństwa pacjentów. Ustawa o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw rozszerzyła kompetencje i odpowiedzialność kierowników podmiotów leczniczych w omawianym zakresie. Zastosowanie monitoringu, możliwe tylko w części podmiotów leczniczych oraz wymagające ustalenia rzeczywistej potrzeby stosowania monitoringu w danym miejscu, nie będzie mogło być uznaniowe - przepis wprowadza konkretne przesłanki w tym zakresie (konieczność w procesie leczenia pacjentów lub zapewnienie im bezpieczeństwa). Z tego względu decyzja o instalacji monitoringu powinna być poprzedzona analizą, co do konieczności wykorzystania tego rozwiązania. Sekretarz Stanu zapewnił, że w każdym przypadku kierownik musi zważyć wartości; z jednej strony bezpieczeństwo pacjenta, z drugiej strony poszanowanie jego intymności i prywatności. Omawiane przepisy zawsze muszą być odczytywane, interpretowane i stosowane zgodnie z duchem i literą Konstytucji, w szczególności przepisów dotyczących poszanowania godności człowieka oraz ochrony prawnej życia prywatnego.