Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w sprawie procedury przyznawania świadczeń wspierających.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi dotyczące długotrwałości postępowań prowadzonych przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności w przedmiocie rozpoznawania wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia.

Wskutek wejścia w życie dniu 1 stycznia 2024 r. ustawy o świadczeniu wspierającym (dalej jako: "ustawa"), która wprowadziła nowe rozwiązania w systemie świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami, o świadczenie wspierające mogą ubiegać się osoby z niepełnosprawnościami w wieku od ukończenia 18. roku życia. Prawo do świadczenia wspierającego uzależnione jest od uzyskania przez osobę z niepełnosprawnością decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Wysokość świadczenia wspierającego zależy od poziomu potrzeby wsparcia, czyli liczby przyznanych punktów i jest powiązana z wysokością renty socjalnej. Kwota świadczenia wynosi od 40% renty socjalnej (w przypadku ustalenia poziomu potrzeby wsparcia między 70 a 74 punktów) do 220% renty socjalnej (ustalenie poziomu potrzeby wsparcia na poziomie od 95 do 100 punktów). Wnioski o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia można składać do wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności od dnia 1 stycznia 2024 r.

Zgodnie z treścią art. 6 b 4 ust. 5 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wnioski o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia rozpatrywane są w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia wpływu do wojewódzkiego zespołu. Z napływających do RPO skarg wynika, że na terenie kraju w wielu wojewódzkich zespołach ds. orzekania o niepełnosprawności występuje problem związany ze zbyt długim (liczonym w miesiącach) procedowaniem nad wnioskami o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. Sytuacja taka musi niepokoić, gdyż powoduje, że osoby z niepełnosprawnościami w sposób efektywny nie mogą skorzystać ze wsparcia w postaci świadczenia wspierającego kierowanego do osób w głównej mierze starszych, schorowanych (często terminalnie), wymagających specjalistycznego, całodobowego wsparcia, z niejednokrotnie trudną sytuację rodzinną powodowaną ograniczoną możliwością uzyskania wsparcia ze strony osób najbliższych. Dysponowanie przez te osoby decyzją ustalającą poziom potrzeby wsparcia jest bowiem warunkiem niezbędnym do wnioskowania o przyznanie świadczenia wspierającego.

W powyższym aspekcie wymaga podkreślenia, że obywatel ma prawo oczekiwać, iż państwo nakładając na niego obowiązek wylegitymowania się określonym orzeczeniem dotyczącym niepełnosprawności, zorganizuje w taki sposób działalność swojego aparatu, aby jego sprawa została załatwiona w rozsądnym terminie. Żądanie zatem załatwienia sprawy w owym rozsądnym terminie jest prawem obywatela, któremu po stronie organu administracji odpowiada stosowny obowiązek.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Pełnomocnika z prośbą o przedstawienie informacji o podejmowanych działaniach w celu usprawnienia postępowania orzeczniczego i skrócenia okresu oczekiwania na wydanie orzeczenia o poziomie potrzeby wsparcia.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu Do Spraw Osób Niepełnosprawnych w piśmie z 3 października 2024 r. wskazał, iż sytuacje przekroczenia terminu do rozpatrzenia przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosku w postępowaniu o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia mają charakter wieloaspektowy i powinny być analizowane nie jedynie przez pryzmat realizowania zadań przez wojewódzkie zespoły, ale również prawidłowego składania wniosku przez osoby niepełnosprawne albo ich opiekunów prawnych. Do wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wpłynęło około 383 tys. wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Większość z nich wpłynęła bezpośrednio po dniu wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym. Wojewódzkie zespoły orzekające o niepełnosprawności nie były przygotowane na tak znaczną liczbę wniesionych wniosków w tak szybkim czasie, pomimo zwiększenia liczby etatów i zatrudnienia nowych pracowników do obsługi zadań związanych z wydawaniem decyzji ustalających poziom potrzeby wsparcia, jak również przygotowania bazy lokalowej do obsługi tych zadań. Pełnomocnik wyjaśnił także, że większość osób niepełnosprawnych i ich opiekunów ustawowych składa wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia za pośrednictwem operatora pocztowego albo bezpośrednio do organu wydającego decyzję, a nie drogą elektroniczną, pomimo, że taka funkcjonalność została zaimplementowana na portalu Emp@tia. Rozpatrzenie wniosku w formie papierowej niestety wydłuża cały proces.