Wystąpienie do Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej z dnia 2024-06-03.
Wystąpienie do Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej w związku z wątpliwościami dotyczącymi norm prawnych wynikających z treści § 5 oraz § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 sierpnia 2020 r. w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej.
Zgodnie z treścią § 5 rozporządzenia, organ właściwy do przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego odmawia przeprowadzenia dalszych czynności postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydata lub je przerywa w każdym czasie, bez podania przyczyny, w przypadku: braku wolnych stanowisk służby albo pracy, odpowiadających kwalifikacjom posiadanym przez kandydata lub niezłożenia kompletu dokumentów, o których mowa w § 2 ust. 2 pkt 1, 2 i 4, lub zatajenia lub podania nieprawdziwych danych w ankiecie kwalifikacyjnej, lub przystąpienia kandydata do ponownego postępowania kwalifikacyjnego mimo uzyskania przez niego negatywnego wyniku w poprzednim postępowaniu kwalifikacyjnym, lub negatywnego wyniku którejkolwiek z czynności lub któregokolwiek z badań, o których mowa w art. 8a ust. 8 ustawy. Wprowadzenie do wyliczenia tego przepisu stanowi powtórzenie wprowadzenia z § 4 rozporządzenia - z tą jednak różnicą, że kandydat nie jest powiadamiany o przyczynie zakończenia tego postępowania. Zainteresowany pozostaje tym samym nieświadomy, jaka konkretna okoliczność stoi za jego negatywnym zakończeniem. Zauważenia także wymaga, że zgodnie z brzmieniem § 16 ust. 2 rozporządzenia w przypadku stwierdzenia, że kandydat nie posiada predyspozycji lub nie spełnia warunków do służby albo pracy w Żandarmerii Wojskowej, zawiadamia się go o tym na piśmie, bez podawania uzasadnienia.
Rzecznik przypomniał, że art. 60 Konstytucji zapewnia obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych dostęp do służby publicznej na jednakowych zasadach. Szeroko rozumiana judykatura od lat wskazuje, że wypełnienie normy wynikającej z art. 60 Konstytucji wymaga zapewnienia odpowiednich gwarancji proceduralnych, po spełnieniu których kandydat nie powinien wątpić w zastosowanie wobec niego jasnych, przejrzystych i obiektywnych kryteriów, możliwych do zweryfikowania na drodze sądowej. W ocenie RPO, ograniczenie aktem wewnętrznym prawa dostępu do służby publicznej prowadzi do kolizji z art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Rzecznik wskazał, że ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej wymaga formy ustawy i oceny proporcjonalności jego zastosowania. Ponadto pozbawienie kandydata możliwości odniesienia się do przyczyn zakończenia postępowania kwalifikacyjnego budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 78 Konstytucji, a także z perspektywy prawa do sądu, które stanowi korelat każdego z prawnie chronionych praw i wolności, a zatem także prawa dostępu do służby publicznej.
Drugą, nie mniej poważną wątpliwość budzi § 5 pkt 4 rozporządzenia, który w dosłownym brzmieniu odebrać można jako nakaz przerwania kwalifikacji kandydatów, którzy uzyskali negatywny wynik we wcześniejszym postępowaniu. Nakaz ten nie został obarczony żadnym terminem, można więc domniemywać, że obowiązuje dożywotnio. Takie rozumienie tego przepisu nie tyle nawet ogranicza prawo dostępu do służby publicznej, co ingeruje w istotę tego prawa uniemożliwiając kandydatowi ponowne staranie się do służby publicznej. O ile za uzasadnione należy uznać odmówienie dostępu do służby ze względu na wcześniejszą karalność, o tyle dożywotnie piętnowanie kandydatów o odpowiednich kompetencjach za czyny z punktu widzenia prawa karnego obojętne - należałoby uznać za rodzaj pozasądowej quasi-kary, polegającej na pozbawieniu dostępu do służby publicznej. Kandydat może zawsze ponownie starać się o przyjęcie do służby, jednak w chwili gdy okaże się, że wynik wcześniejszego postępowania był negatywny, postępowanie zostanie przerwane.
Nieco inaczej zagadnienie ma się w przypadku rezultatów badań psychologicznych. Ich niestałość wynika z naturalnej i podatnej na wpływ wielu czynników zmienności stanów psychicznych u człowieka. Ustawodawca w licznych przypadkach ustala ich ograniczony termin ważności - jest tak chociażby w przepisach dotyczących zezwoleń na posiadanie broni, zaś wśród kandydatów do służby w zbliżonej z punktu widzenia wykonywanych zadań Policji okres karencji wynosi od 10 do 12 miesięcy. Kandydatom do służby w Żandarmerii Wojskowej przysługuje, co prawda, możliwość odstąpienia od badania psychologicznego w dniu zgłoszenia złej kondycji psychofizycznej, jednak ich pozycja nie jest chroniona przed ewentualnymi błędami orzeczenia, inaczej niż w przypadku kandydatów na żołnierzy.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o odniesienie się do przedstawionych ocen.