Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej dotyczące możliwości głosowania w wyborach do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego przez osoby pozbawione wolności.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają wnioski osób pozbawionych wolości, dotyczące możliwości głosowania w wyborach do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego.

Wnioskodawcy podnoszą, że pomimo, iż nie są osobami, o których mowa w art. 10 § 2 ustawy - Kodeks wyborczy, nie byli oni umieszczeni w spisie wyborców i w konsekwencji nie wydano im kart do głosowania. W 2016 r. RPO skierował wystąpienie do Państwowej Komisji Wyborczej z prośbą o wyjaśnienie stanu prawnego odnośnie możliwości głosowania osób pozbawionych wolności w wyborach do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. W odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika, Przewodniczący PKW wskazał, że: "przepisy prawa wyborczego nie przewidują możliwości dopisywania się do rejestru wyborców gminy, na obszarze której znajduje się zakład karny (areszt śledczy), osób przebywających w tych zakładach, wyłącznie z uwagi na fakt odbywania przez te osoby (w danym okresie) kary w tym zakładzie. W ocenie PKW osoby jedynie odbywające karę w zakładzie karnym (areszcie śledczym) nie są z tego tytułu członkami wspólnoty samorządowej w jednostce samorządu terytorialnego, w której znajduje się ten zakład (areszt); są natomiast członkami tej wspólnoty, jeżeli zachodzą inne przesłanki pozwalające uznać, że stale zamieszkują na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego".

Zgodnie Kodeksem wyborczym, komisarz wyborczy tworzy odrębny obwód głosowania m.in. w zakładzie karnym i areszcie śledczym, jeżeli w dniu wyborów będzie w nim przebywać co najmniej 15 wyborców. Ustawodawca wskazał, że spis wyborców w jednostkach, o których mowa w art. 12 § 4 Kodeksu wyborczego, sporządza się na podstawie wykazów osób, które będą w nich przebywać w dniu wyborów, z zastrzeżeniem postanowień § 2. To właśnie ten ostatni przepis ma kluczowe znaczenie dla opisywanej problematyki, gdyż przesądzono w nim, że w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójta do spisu wyborców, wpisuje się jedynie osoby stale zamieszkałe, odpowiednio, na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego lub gminy, w której przeprowadzane są wybory wójta. Aktualny stan prawny sprawia, że wiele osób pozbawionych wolności jest zdezorientowanych, czemu dają wyraz we wnioskach do Rzecznika. Z jednej strony, tacy wyborcy nie są wpisywani do spisu wyborców w odrębnym obwodzie głosowania w areszcie śledczym lub zakładzie karnym, z drugiej strony - będąc osobami pozbawionymi wolności - nie mogą udać się do lokalu wyborczego by zagłosować osobiście w obwodzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o przedstawienie wyjaśnień w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Dyrektor Generalny Służby Więziennej w piśmie z 5 czerwca 2024 r. wyjaśnił, że w zakresie przeprowadzania w zakładach karnych i aresztach śledczych wyborów do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, zwanych dalej „wyborami”, Dyrektor Generalny Służby Więziennej wydaje stosowne polecenia celem zapewnienia przez dyrektorów jednostek penitencjarnych - w porozumieniu z przewodniczącymi właściwych komisji wyborczych - obsługi oraz organizacyjno-technicznych warunków głosowania i pracy komisji. Procedura postępowania jest opracowana w oparciu o obowiązujące przepisy prawne. W szczególności Służba Więzienna realizuje zadania na zasadach określonych w ustawie - Kodeks karny wykonawczy w zakresie wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar pozbawienia wolności i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności, natomiast z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów, w ramach posiadanych kompetencji wskazanych na wstępie – jak pokazuje dotychczasowa wieloletnia praktyka - zapewnia sprawną organizację i przebieg głosowania w wyborach przeprowadzanych w odrębnych obwodach głosowania utworzonych w jednostkach penitencjarnych oraz ich oddziałach zewnętrznych, respektując w tym zakresie prawa osób pozbawionych wolności.