Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie dostępności pieczy zastępczej.

Problematyka przestrzegania praw dzieci i funkcjonowania systemu opieki nad dzieckiem pozbawionym pieczy rodziców jest jednym z ważnych obszarów działalności Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zgodnie z Konwencją o prawach dziecka, dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku, ma prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Tego rodzaju opieka może obejmować, między innymi, umieszczenie w rodzinie zastępczej, adopcję lub umieszczenie w odpowiedniej instytucji powołanej do opieki nad dziećmi. Także Sąd Najwyższy w jednym ze swych orzeczeń stwierdził, że przepis art. 3 ust. 1 Konwencji o prawach dziecka formułuje bezwzględny obowiązek prawny w postaci nakazu, by we wszystkich sprawach odnoszących się do dzieci sądy sugerowały się interesem dziecka jako wartością nadrzędną.

Realizacja praw dziecka wymaga zatem od ustawodawcy oraz organów wykonujących prawo spójnych systemowo działań, tak, aby interes najmłodszych nie był narażony na szwank. W przypadku dzieci, których dobro jest zagrożone brak możliwości wykonania orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej z powodu braku wolnych miejsc, nie tylko podważa wiarygodność powołanych wyżej gwarancji, ale przed wszystkim narusza prawa dziecka. Analiza przedstawionych przez Urzędy Wojewódzkie informacji wskazuje, że na terenie całego kraju występuje niedobór miejsc zarówno w pieczy rodzinnej, jak i instytucjonalnej i pomimo działań podejmowanych lokalnie przez organizatorów pieczy zastępczej, zjawisko to wydaje się wciąż pogłębiać.

W opinii Rzecznika sytuacja dotycząca pieczy zastępczej ma charakter kryzysowy i wymaga analizy i działań zaradczych, gdyż pomimo kierunkowo słusznych rozwiązań prawnych zwiększających ochronę dzieci przed pokrzywdzeniem, ze względu na brak miejsc w pieczy zastępczej dzieci pozostają w niebezpiecznym dla nich środowisku, a ich prawa nie są w pełni realizowane.

Rzecznik zwrócił się do Minister j o przedstawienie stanowiska odnośnie wskazywanego problemu oraz podjęcie stosownych działań na rzecz poprawy systemu opieki nad dzieckiem.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 3 lipca 2024 r. poinformowała, że w wyniku spotkania Minister Polityki Społecznej z wojewodami ustalono, że w każdym województwie powstanie zespół reagowania kryzysowego w obszarze pieczy zastępczej. Ich zadaniem będzie m.in. ocena sytuacji w pieczy zastępczej na terenie danego województwa oraz przyjęcie planów działania mających na celu realizację postanowień sądów w zakresie zabezpieczenia dzieci. Działania zespołów będą na bieżąco monitorowane przez MRPiPS. Ponadto, w lutym br. w siedzibie Ministerstwa odbyło się pierwsze spotkanie konsultacyjne w tej sprawie, w którym udział wzięli przedstawiciele środowiska związanego z pieczą zastępczą w Polsce, w tym organizacje pozarządowe, samorządy lokalne i administracja rządowa. Z inicjatywy Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej powołano pięć zespołów roboczych: rodzinnej pieczy zastępczej, w tym rodzicielstwa zawodowego, wsparcia systemowego pieczy zastępczej oraz usamodzielniania pełnoletnich wychowanków, instytucjonalnej pieczy zastępczej, w tym zmian funkcji placówek opiekuńczo-wychowawczych, wsparcia dzieci ze specjalnymi potrzebami umieszczonych w pieczy zastępczej, promocji rodzicielstwa zastępczego. Zespoły te od marca do maja br. pracowały nad identyfikacją problemów oraz ewentualnymi możliwościami ich rozwiązań. Prace nad długofalowymi zmianami w systemie wspierania rodziny, pieczy zastępczej i adopcji, w tym kompleksowymi zmianami legislacyjnym, będą kontynuowane w ramach powoływanego w resorcie zespołu ds. reformy pieczy zastępczej.