Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczących Komisji do Spraw Petycji Sejmu i Senatu RP w sprawie propozycji zmian w ustawie o petycjach.

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich dokonano szczegółowej analizy propozycji zmian w ustawie o petycjach zgłoszonych przez przedstawicieli Inicjatywy "Nasz Rzecznik". Istotna część owych postulatów zasługuje na rozważenie.

Wnioskodawcy krytykują postanowienia art. 3 ustawy o petycjach, który brzmi następująco: "O tym, czy pismo jest petycją, decyduje treść żądania, a nie jego forma zewnętrzna". Zdaniem Wnioskodawców, to "de facto wola i kwalifikacje urzędnika decydują" o odpowiedniej klasyfikacji pisma. Jednak zdaniem Rzecznika przepis art. 3 ustawy jest potrzebny, ponieważ służy uniknięciu niepożądanej sytuacji, w której np. pismo niebędące petycją w ogóle nie zostanie rozpatrzone, choć powinno zostać potraktowane jako wniosek lub skarga. Przydatność tego przepisu potwierdza również praktyka rozpatrywania petycji w Biurze RPO. Z drugiej jednak strony Wnioskodawcy proponują, aby wprowadzono instytucję "odwołania od nieprawidłowego zakwalifikowania petycji", które to odwołanie miałby rozpatrywać wojewoda w terminie maksymalnie 30 dni. Zdaniem Rzecznika, ten postulat dotyczący prawidłowego kwalifikowania petycji jest wart rozważenia. W praktyce bowiem organ władzy publicznej może nieprawidłowo ocenić treść pisma, naruszając istotę prawa do petycji, a decyzja taka nie podlega weryfikacji.

Zdaniem Wnioskodawców, w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o petycjach brakuje doprecyzowania, co oznacza termin "niezwłocznie". Choć termin "niezwłocznie" jest często spotykany w systemie prawa i oznacza "bez zbędnej zwłoki", czyli w pierwszym terminie, w jakim podjęcie określonej czynności jest możliwe, to należy zgodzić się z Wnioskodawcami, że celowe byłoby wskazanie konkretnego terminu dokonania przez podmiot rozpatrujący petycję lub urząd go obsługujący wymienionych w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o petycjach czynności. Ponadto, ewentualną nowelizację ustawy o petycjach należałoby wykorzystać dla realizacji zgłaszanego wcześniej postulatu Rzecznika Praw Obywatelskich, aby doprecyzować art. 8 ust. 2 tej ustawy. Chodzi o to, aby nie budziło wątpliwości, że podmioty rozpatrujące petycję czy też urzędy je obsługujące, mają obowiązek publikować na swoich stronach internetowych nie tylko sam skan petycji, ale też skan udzielonej odpowiedzi na petycję. Obecnie bowiem praktyka w tym zakresie jest niejednolita i budzi wątpliwości.

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o petycjach stanowi: "Petycja powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej złożenia". W ocenie Wnioskodawców jest to zbyt długi termin; proponują oni termin wynoszący maksymalnie miesiąc. Uwagi dotyczące postanowień art. 15 ustawy o petycjach

Ponadto, Wnioskodawcy sygnalizują niejasność treści art. 15 ustawy o petycjach, wynikającą z faktu, że odesłanie w ustawie o petycjach do odpowiedniego stosowania w zakresie nieuregulowanym przepisów k.p.a. nie zawiera wyliczenia tych przepisów, przez co nie wiadomo, które z nich należy stosować odpowiednio. Wnioskodawcy postulują także dodanie przepisów dotyczących obowiązkowego wezwania osób składających petycję i ich wysłuchania, jak również dotyczących obowiązku udzielenia głosu osobom, które chcą go zabrać w trakcie posiedzenia, na którym rozpatrywana jest petycja. W przekonaniu RPO na aprobatę - ze względu na zwiększenie poziomu tzw. partycypacji obywatelskiej - zasługuje pierwszy z tych dwóch postulatów. Drugi natomiast jawi się jako bardziej kontrowersyjny, a to z uwagi na potencjalne niebezpieczeństwo dezorganizacji prac komisji rozpatrujących petycje w sytuacji, w której każdy zainteresowany mógłby zabrać głos.

W kontekście powyższego, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczących z prośbą o podjęcie działań w celu wykonania - przez sejmową Komisję do Spraw Petycji albo przez Senat - inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do uwzględnienia ww. postulatów.