Wystąpienie do Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie praktyki rozpoznawania jako skarg zawiadomień o delikcie dyscyplinarnym z dnia 2024-05-05.
Wystąpienie do Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie praktyki rozpoznawania jako skarg zawiadomień o delikcie dyscyplinarnym.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich trafiają skargi obywateli na niewłaściwe kwalifikowanie przez referaty skarg i wniosków okręgowych rad adwokackich zawiadomień o deliktach dyscyplinarnych (dział VIII ustawy - Prawo o adwokaturze) jako skarg uregulowanych w dziale VIII ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako: "k.p.a.").
Z prowadzonych w ostatnim czasie przez Rzecznika postępowań wyjaśniających wynika, że zjawisko kwalifikowania zawiadomień o delikcie dyscyplinarnym - które w istocie obywatele często nazywają "skargami" - jako skarg w trybie przepisów k.p.a., jest nagminne. Takie postępowanie w stosunku do pisma, z którego wynika możliwość popełnienia przez adwokata deliktu dyscyplinarnego, prowadzi do pozbawienia zarówno pokrzywdzonego, jak i obwinionego istotnych gwarancji ochrony ich podstawowych praw i wolności. Wnioskodawcy wskazują w szczególności na pozbawienie ich prawa do wzięcia udziału w postępowaniu oraz prawa wniesienia odwołania od postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania do sądu dyscyplinarnego. W przypadku rozpatrywania sprawy w trybie skargowym, pokrzywdzony nie ma możliwości weryfikacji stanowiska referatu skarg dotyczącego uznania złożonej skargi na działania adwokata za bezzasadną i pozostawienia jej bez dalszego rozpoznania, zaś przyjmowane przez referat skarg NRA "odwołań" od takich decyzji, nie jest obwarowane stosownymi gwarancjami.
RPO wskazał, że powyższy problem nie leży tylko w sferze stosowania prawa, a może mieć, choć częściowo, swoje źródło w Regulaminie organizacji i funkcjonowania okręgowych rad adwokackich, w którym znajduje się przepis wskazujący, iż "do zadań działu (referatu) skarg i wniosków należy w szczególności: przekazywanie skarg i wniosków do rzecznika dyscyplinarnego w razie uzasadnionego podejrzenia, iż zachodzą znamiona czynu ściganego dyscyplinarnie". Na gruncie tego przepisu to przedstawiciel referatu skarg i wniosków dokonuje oceny, czy zachodzi "uzasadnione przekonanie", że został popełniony delikt dyscyplinarny. Z praktyki wynika, że nader często, także w sytuacjach budzących wątpliwości, zawiadomienie nie jest przesyłane rzecznikowi dyscyplinarnemu. Co istotne, przedstawiciel referatu skarg i wniosków nie musi posiadać specyficznych kompetencji wymaganych od rzecznika dyscyplinarnego izby adwokackiej i jego zastępców. Taka osoba nie ma także do dyspozycji środków działania służących do weryfikacji treści zgłoszenia, które to posiada rzecznik dyscyplinarny i jego zastępcy. Biorąc powyższe pod uwagę, rozdzielanie zawiadomień o delikcie dyscyplinarnym i skarg uregulowanych w postępowaniu administracyjnym, na podstawie kryterium powzięcia uzasadnionego przekonania odnośnie do zajścia znamion deliktu dyscyplinarnego przez przedstawiciela referatu skarg i wniosków, należy uznać za rozwiązanie niewłaściwe.
W opinii Rzecznika konieczne jest wprowadzenie jasnych kryteriów klasyfikacji skarg obywateli kierowanych do organów samorządu adwokackiego. Jednym z możliwych rozwiązań dotyczących przedmiotowego zagadnienia jest, przedstawiana w doktrynie, propozycja, aby jako skargi klasyfikować tylko te pisma, które dotyczą funkcjonowania organów samorządowych. RPO zdaje sobie sprawę z tego, że część zawiadomień o popełnieniu deliktu dyscyplinarnego jest spowodowana niekorzystnym rozstrzygnięciem w sprawie sądowej, za które wnioskodawca, często niezasadnie, obwinia adwokata. Podobnie, część zawiadomień wynika z niezrozumienia roli adwokata w konkretnym rodzaju postępowania sądowego. W powyższych przypadkach odmowa wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, bądź stosunkowo wczesna decyzja o jego umorzeniu, nie powinna budzić kontrowersji. Równocześnie to właśnie w takich sytuacjach zapewnienie klarownej drogi postępowania, z szeregiem gwarancji procesowych, wydaje się być właściwą metodą na wyprowadzenie wnioskodawcy z błędnego przekonania.
Za przyjęciem przejrzystych kryteriów klasyfikacji skarg na działania adwokatów przemawia treść art. 17 ust. 1 Konstytucji, statuującego kompetencje organów samorządu zawodowego osób wykonujących zawody zaufania publicznego do sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu. Wskazany przepis ustawy zasadniczej wyznacza bowiem sposób realizacji i kierunek sprawowania owej pieczy "w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony".
Biorąc pod uwagę powyższe, Rzecznik zwrócił się do Prezesa z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie.